The akụkọ kacha ọhụrụ si America ọ ga-abụrịrị na obi tọrọ ọtụtụ ndị ụtọ: Pakistan nwere ike ịnwe ngwa agha nuklia karịa India. Ihe na-adịbeghị anya Washington Post isiokwu, na-ehota dị iche iche ọkachamara n'ihe banyere nuklia, na-atụ aro na Pakistan na-prid "na-amụba n'ihu n'ime mmepụta nke ngwá agha nuklia, na-etinye ya n'ụzọ ga-eru Britain dị ka nke ise kasị ibu ngwá agha nuklia n'ụwa".
Ụfọdụ nwere ike jụ akụkọ a dị ka mgbasa ozi mgbochi Pakistan, ebe ndị ọzọ ga-agbagha izi ezi nke nkwupụta ndị dị otú ahụ. N'ezie, nyere ọdịdị nzuzo dị ukwuu nke mmemme nuklia n'ebe niile, na kacha mma mmadụ nwere ike ịme atụmatụ ndị gụrụ akwụkwọ na ngwá agha na ihe ha. Maka Pakistan, a maara nke ọma na ogige Kahuta anọwo na-emepụta uranium bara ụba nke ukwuu ruo narị afọ anọ, yana na enwere igwe nrụpụta plutonium abụọ na-adịghị echekwabara na Khushab (nke a na-arụ nke atọ). N'agbanyeghị nke ahụ, ọnụ ọgụgụ nke ngwá agha na ngwá agha bụ ihe nzuzo chiri anya.
Mana maka arụmụka, ka anyị were na ihe ndị a na-ekwu ziri ezi. N'ezie, ka anyị were ya na Pakistan karịrị India n'ọnụọgụ - kwuo site na pasent 50 ma ọ bụ ọbụna 100 pasent. Nke ahụ ọ ga-eme ka Pakistan nwekwuo nchebe? Mee ka ọ nwee ike iche ihe ịma aka dị ugbu a ihu?
Azịza ya bụ mba. Nsogbu nchekwa bụ isi nke Pakistan dị n'ime oke ya: esemokwu na-eto eto na ọgụ ọgụ, akụ na ụba na-akụda, na nkwenye n'etiti ọtụtụ ụmụ amaala na steeti enweghị ike ịchị nke ọma. Ndị a bụ nsogbu miri emi na nke siri ike nke enweghị ike idozi site na ngwa ọgụ ma ọ bụ karịa. Ya mere, ụzọ aga n'ihu bụ iwulite ọchịchị onye kwuo uche ya na-adịgide adịgide ma na-arụsi ọrụ ike, akụ na ụba maka udo karịa agha, gọọmenti etiti nke nwere ike imezi mkpesa nke mpaghara nke ọma, iwepụ usoro feudal na ịmepụta ọha mmadụ nwere ndidi nke na-asọpụrụ iwu iwu.
Ndị Pakistan chere ogologo oge na bọmbụ ahụ dị ka ihe ngwọta maka ọrịa niile. Ọ ghọrọ axiomatic na, na mgbakwunye na inye nchekwa zuru oke, bọmbụ ahụ ga-enyere anyị aka ịtọhapụ Kashmir, nye Pakistan visibiliti mba ụwa, mepụta mpako mba ma bulie ọkwa teknụzụ nke obodo ahụ. Ma nkwa ndị a enweghị isi.
Bọmbụ ahụ emeghị ihe ọ bụla iji weta nnwere onwe Kashmir nso. Njide India na Kashmir siri ike taa karịa ka ọ na-adị ogologo oge ma na-agbagha ya naanị site na mgbagha obi ike nke Kashmiris. Atụmatụ Pakistan maka ibuso India ọgụ - jihad nzuzo nke ndị agha islam chebere site na nche anwụ nuklia Pakistan - gbaghaara nke ukwuu mgbe Kargil gachara na ọ fọrọ nke nta ka ọ gbanwee Pakistan ka ọ bụrụ pariah mba ụwa. Nke kachasị mkpa, ndị agha hydra nke taa bụ ndị agha Kashmiri na Afghanistan bụ ndị megwara ndị agha Pakistan na ndị ndọrọ ndọrọ ọchịchị nrara ha site na ịtụgharị egbe ha megide ndị nkwado na ndị nkuzi mbụ ha.
Gịnị ghọrọ nzọrọ ahụ bụ́ na mpako na bọmbụ ahụ ga-ejikọta ndị na-enweghị isi bụ́ ndị mejupụtara Pakistan n'ụzọ ọrụ ebube? Ọ bụ ezie na ọtụtụ ndị nọ na Punjab ka chọrọ bọmbụ ahụ, ndị Sindhis iwe na-achọ mmiri na ọrụ - ha na-atakwa Punjab ụta maka iwepụ ihe ndị a. Karachi na-ama jijiji tinyere ọtụtụ igbu ọchụ nke agbụrụ; Ndị Muhajir na ndị Pakhtun nọ n'ọgụ na-egbu egbu. Maka ndị Baloch, ha nọ na nnupụisi n'ihu ọha. Ha na-ewe iwe na saịtị abụọ a na-anwale nuklia - ugbu a redioactive na ndị na-enweghị oke - dị n'ala ha. N'iwe na a na-achị ha na Islamabad, ụfọdụ ebulila ngwa ọgụ ma rịọ ka a kwatuo ngalaba ndị agha. Bọmbụ ahụ abụghị gluu.
Ụfọdụ nwere ike ịjụ, Bọmbụ ahụ akwụsịghị India ilo Pakistan? Azịza ya bụ mba. Nke mbụ, India na-agagharị agagharị enweghị ihe mere ọ ga-eji chọọ ndị Alakụba nde 180 ọzọ. Nke abụọ, ọ bụrụgodị na India chọrọ, mmeri ókèala agaghị ekwe omume. Ngwa agha ọdịnala, nke Pakistan na-eji na ọnọdụ nchekwa, bụ nchekwa zuru oke. Ọ bụrụ na nnukwu anụ ọhịa America enweghị ike igbari Iraq ma ọ bụ Afghanistan, ohere efu maka ike etiti dị ka India weghara Pakistan, obodo ji okpukpu anọ buru ibu karịa Iraq.
N'ezie, ọ bụ eziokwu na ngwa agha nuklia Pakistan gbochiri India ịmalite mwakpo ntaramahụhụ ọbụlagodi ugboro atọ kemgbe ule 1998. India enweghị ike ime ihe ọ bụla mgbe mwakpo nzuzo nke Pakistan na Kargil n'oge 1999, mwakpo Dec 13 na ndị omeiwu India n'otu afọ ahụ (nke Jaish-i-Muhammad kwuru na mbụ), ma ọ bụ mwakpo Mumbai na 2008 site na Lashkar-i-Taiba. Yabụ na anyị kwesịrị idowe bọmbụ ahụ iji chebe otu ndị agha? N'ezie ọ bụ oge ịghọta na ime amụma mba ọzọ n'ụzọ dị otú a agaghị azụta anyị ihe ọ bụla ma ọ́ bụghị ọdachi mgbe ọdachi gasịrị.
Ọ bụ ụgha na bọmbụ ahụ nwere ike ichebe Pakistan, ndị ya ma ọ bụ ndị agha ya. Kama nke ahụ, o nyeworo aka mee ka anyị banye n'ọnọdụ a dị oké egwu, ọ dịghịkwa enye ụzọ mgbapụ. Oge eruola Pakistan ịhapụ mmegide ya na-ezighi ezi na Nkwekọrịta Mbipu Ihe Fissile Materials Cutoff nke, na mberede, ga-emetụta India karịa Pakistan. Anyị chọrọ bọmbụ ole na ole n'akụkụ abụọ, ọ bụghị karịa.
Onye ode akwụkwọ na-akụzi physics nuklea na urughuru na Islamabad na Lahore
Ebipụtara na Express Tribune, Febụwarị 5th, 2011.