Youn nan agiman prensipal yo pou enpoze tarif yo sou Lachin se ke Lachin ap febli pwopriyete entelektyèl konpayi ameriken yo. Kounye a, Lachin ka swa pran revanj kont tarif ameriken yo oswa pwofite opòtinite sa a pou ede redesign sistèm entènasyonal pwopriyete entelektyèl la, se sa Dean Baker CEPR a di.
GREG WILPERT: Se rezo nouvèl reyèl la. Mwen se Greg Wilpert, mwen vin jwenn ou soti nan Quito, Ekwatè. Administrasyon Trump te anonse ke Vandredi kap vini sa a li pral prezante lis enpòtasyon Chinwa li yo ki pral sijè a nouvo tarif yo. Lis la ka afekte otan ke $ 50 milya dola nan enpòtasyon Chinwa. Rezònman dèyè tarif sa yo se ke Lachin pa fè ase pou enpòte pwodwi Ameriken yo, ke li enjis mande pou konpayi ameriken ki envesti nan Lachin yo pataje teknoloji yo, e ke patant US ak copyright yo pa ase pwoteje nan peyi Lachin. Nouvo tarif sa yo vini sou talon tarif yo enpoze sou asye ak aliminyòm soti nan Inyon Ewopeyen an, Meksik, ak Kanada, pètèt deklanche yon lagè komès pa sèlman ak Lachin, men tou ak alye Ewopeyen ak Nò Ameriken li yo.
Rantre m 'pou diskite sou yon posib lagè komès ak sa ki ta ka vle di se Dean Baker. Dean se ansyen ekonomis nan Sant pou Rechèch Ekonomik ak Politik nan Washington, DC, ke li te ko-fonde. Li se otè tou liv "Rigged: How Globalization and the Rules of the Modern Economy Were Structured to Make the Richer Richer." Byenvini tounen, Dean.
DEAN BAKER: Mèsi paske w te mete m sou ou.
GREG WILPERT: Dean, dènyèman ou te ekri yon atik pou sit entènèt Truthout kote ou te sijere yon lagè komès ak Lachin ta ka yon opòtinite pou retabli relasyon komèsyal yo, espesyalman nan domèn entènasyonal copyright ak lwa patant. Ki senaryo a isit la? Ki jan yon lagè komès ak Lachin te kapab mennen nan chanjman nan copyright ak lwa patant?
DEAN BAKER: Oke, li trè enteresan. Sa k ap pase isit la se ou gen Trump jan de fouye deyò avèg. Ak jis yo dwe klè, gen rezon pou plent sou sa Lachin fè, ak patikilyèman ak lajan li yo. Li te kenbe lajan li desann, ki fè machandiz li yo pi bon mache parapò ak machandiz nou yo, parapò ak machandiz lòt peyi yo nan mache entènasyonal la. Epi sa a se yon gwo sous defisi komès nou an ak Lachin.
Se konsa, se konsa gen yon plent lejitim la. Men, gen yon seri tout lòt pwoblèm ke Trump ak lòt moun te soulve. Ak youn nan sa yo ke yo konsantre sou se lide sa a ke Lachin se yon jan kanmenm vòlè teknoloji nou an. Ak de fason nan ki sa a vini. Youn nan se ke li te reklame, mwen sèten ke gen prèv pou sa a, ke yo pa onore patant, copyrights nan kòporasyon US, nan limit ke yo ta dwe. Epi yo ka oswa pa ka vre. Ann sipoze li ye. Lòt la, epi sa a te mete trè eksplisit, yo mande pou konpayi yo, di, youn Boeing a ki te vini. Men, lòt gwo konpayi ki vle envesti, yo mande pou yo pataje teknoloji yo. Yo dwe gen yon patnè Chinwa. Ak lide a se ke patnè Chinwa a pral aprann teknoloji a, ak Lè sa a, ou konnen, twa, kat, senk ane soti li ka yon konkiran nan Boeing, oswa yon founisè nan Boeing. Ak agiman an se ke sa a ki lakòz yo, yo pèdi pwopriyete entelektyèl yo.
Kounye a, ki jan lagè komès sa a fini kraze sistèm pwopriyete entelektyèl nou an? Oke, sipoze Lachin fache Trump mete tout tarif adisyonèl sa yo, pandan ke yo ta ka reponn lè yo di, OK, isit la nan yon lòt wonn nan tarif yo. E petèt yo pral fè sa. Men, sa yo ta ka di tou se, byen, nou pa pran swen sou pwopriyete entelektyèl ou. Ou konnen, nou pral ale pi devan epi sèvi ak li. Men, si ou pa renmen li, pa gen reyèlman anyen ou ta ka fè sou li. E pou mwen wè sa ta vrèman yon gwo bagay. Mwen pa vrèman pran swen ke Boeing ta ka pèdi kèk nan pwofi yo, oswa Microsoft ta ka pèdi kèk nan pwofi yo. Gen aktyèlman benefis istwa klasik yo genyen nan komès. Konpayi Chinwa yo ta kapab pwodwi atik sa yo pou pi ba pri si yo pa oblije respekte reklamasyon pwopriyete entelektyèl Etazini. Nou te kapab achte yo. Nou ta jwenn yo nan pi ba pri.
Se konsa, nan prensip, mwen vle di, mwen pa gen okenn lide ki jan gouvènman Lachin nan pral chwazi reponn oswa ki kote sa a fini. Men, sa dwe nan tèt yo. Yo pa moun sòt. Men, si yo deside yo pral reponn pa jwe tit sa a pou tat ak tarif yo, men yo di ke nou pa pran swen sou pwopriyete entelektyèl ou, nou ta ka fini yon trè bon kote nan sa.
GREG WILPERT: Se konsa, si a, Se konsa, si sistèm nan copyright ak patant ki egziste deja ta chanje pou pi bon an, ki jan li ta dwe chanje? Mwen vle di, ki sa li ta sanble nan kalite sa a, an n di, senaryo ki pi pozitif nan yon rezilta nan yon diskisyon komès posib?
DEAN BAKER: Oke, patant ak copyright yo se yon fason vrèman demode nan ki finanse inovasyon ak travay kreyatif. Mwen vle di, epi jis pou nou klè, nou dwe peye moun ki inove, moun ki fè travay kreyatif, ekriven, mizisyen. Yo ta dwe absoliman peye. Men, sa a se yon fason vrèman demode fè li. Donk si olye nou te di, OK, ann jwenn mekanis pou peye yo davans, nou deja fè sa nan diferan kontèks. Se konsa, Enstiti Nasyonal Sante depanse plis pase 30 milya dola pa ane nan rechèch byomedikal. Ann double sa, ann triple sa. Lè sa a, nou pa depann de patant dwòg kòm yon fason pou konpayi dwòg yo refè depans rechèch yo. Nou ka peye, nou deja fè, nan yon sèten mezi, peye mizisyen, peye lòt moun, epi mete lajan sou tab la pou yo. Mwen vle di, yon sèl bagay mwen pwopoze se yon sistèm bon kote tout moun jwenn yon 100 dola pa ane pou bay nan travay kreyatif yo chwazi, epi Lè sa a, li nan tout domèn piblik la. Nou dwe jwenn yon fason pou kowòdone entènasyonalman. Mwen vle di, se te yon bagay ou ta dwe travay atravè, men deja kowòdinasyon entènasyonal jan nou wè se yon bagay trè trè difisil fè.
Se konsa, nou dwe devlope mekanis altènatif pou finansman, men bagay la kle se ke si nou peye pou bagay la davans, dwòg yo toudenkou bon mache. Pèsonn pa janm gen pwoblèm pou peye pou medikaman sou preskripsyon ke yo bezwen pou sante yo oswa pou lavi yo. Tout lòt atik sa yo ta bon mache oswa pi bon mache, oswa nan anpil ka gratis, si nou ap pale de bagay tankou mizik, mizik anrejistre ak materyèl videyo. Se konsa, nou ta ka fini nan yon kote ki trè diferan. Epi ankò, mwen konnen sa sanble farfetched, men mwen kòmanse moso nan di, gade, nou ap pale lagè komès. Petèt sa se yon bon metafò, petèt se yon move metafò. Istwa lagè se yo souvan fini nan kote trè inatandi. Epi nou pral wè ki kote sa a fini.
GREG WILPERT: Mwen vle di, yon lòt bagay ki sanble enteresan, ki sa sa fè m sonje se, nan liv li "Kicking Away the Ladder" pa Ha-Joon Chang, li te mansyone espesyalman ke Etazini aktyèlman pa t peye anpil atansyon ditou sou copyright. oswa patant lè li te kòmanse devlopman endistriyèl li, epi sèlman apre li te etabli tèt li kòm yon gwo pouvwa ekonomik te fè, li te kòmanse vle enpoze yon pi sevè ak de pli zan pli strik sistèm copyright ak patant. Mwen vle di, sa a se yon bagay ke ou panse Lachin ap fondamantalman aprann nan sa US la te fè nan ka sa a? E petèt sa a se yon bagay ke lòt peyi yo ta dwe kopye tou, sa a, apwòch yo apwòch yo a, nan copyright ak patant?
DEAN BAKER: Sètènman. Mwen vle di, yo ap byen, byen klèman ap chèche jwenn ki mekanis yo fòse transfè teknoloji pou yo ka jwenn sou yon teren egal. Epi ou konnen, istwa mwen konnen Ha-Joon-, mwen konnen Ha-Joon byen, men tou liv li a. Li se yon istwa byen li te ye ke si ou tounen nan 19yèm syèk la, nou te devlope premye faktori nou yo ki mache ak vapè, nou te fè kontrebann plan ak enjenyè soti nan Angletè paske yo te gen yon lwa sekrè ofisyèl yo. Sa a vyole lwa sekrè ofisyèl yo. Yo t ap reklame sa a kòm pwopriyete entelektyèl yo. Se konsa, se konsa nou menm, revolisyon endistriyèl nou an US la te kòmanse. Ak an tèm de copyright Britanik yo, nou pa t kòmanse onore yo nan peyi Etazini nan byen nan 19yèm syèk la. Se konsa, gen anpil presedan isit la.
Epi ankò, ou konnen, pwen mwen an isit la se la-. Nou gen patant, nou gen dwadotè. Se yon fason pou finanse inovasyon, travay kreyatif. Mwen panse ke li trè lwen soti nan pi bon fason an, epi li vrèman vin trè difisil nan yon mond dijital ak entènasyonalize sistèm. Nou ta dwe chèche lòt mekanis.
GREG WILPERT: Dakò. Oke, nou pral kite li la pou kounye a. Mwen t ap pale ak Dean Baker, ansyen ekonomis nan Center for Economic and Policy Research. Mèsi ankò, Dean, paske w te rejwenn nou jodi a.
DEAN BAKER: Mèsi paske w te mete m sou ou.
GREG WILPERT: E di ou mèsi paske w te rantre nan Real News Network.
ZNetwork finanse sèlman atravè jenerozite lektè li yo.
Fè yon don