Patrick Elie se yon ansyen minis kabinè nan gouvènman an Ayiti, yon gwo aktivis jistis sosyal nan peyi sa a ak yon gwo opozan koudeta 2004 kont gouvènman Jean-Bertrand Aristide te eli demokratikman, yon chanjman rejim ki te sipòte. pa Etazini, Lafrans ak Kanada.
Elie se kounye a nan yon vwayaj pale senk semèn atravè Kanada, vizite plis pase ven vil ak vil. Derrick O'Keefe, ko-editè nan Seven Oaks, dènyèman te fè entèvyou ak Elie pa telefòn.
Derrick O'Keefe: Patrick, vizit ou nan Kanada te retade akoz evènman ann Ayiti. Lè sa a, lè ou te rive isit la ou te sibi tretman ki graj. Èske ou ta ka eksplike sa ki te pase?
Patrick Elie: Mwen te pwograme pou m vin Kanada le 14 fevriye. Men, sa ki te pase se, ak eleksyon an ak tantativ magouy ki te swiv la, pèp Ayiti te pran lari epi vote ak pye yo apre yo fin vote ak bilten yo. Epi, kòm konsekans, Air Canada te anile vòl li chak semèn pou Pòtoprens. Se konsa, mwen te oblije kòmanse vwayaj la yon semèn an reta.
Mwen te pati 21 fevriye e mwen te rive Monreyal alè pou yon evènman nan Inivèsite Concordia. Men, lè mwen rive nan Ladwàn mwen te arete ak fouye. Tout papye mwen yo te egzamine 'Mwen ap pale de papye pèsonèl, ak nòt, ajanda ak tout bagay. Yo te menm wete sa yo nan men mwen. Mwen te ensiste pou mwen te prezan lè yo te pral egzaminen papye sa yo, men yo te refize. Mwen te gen yon kamera televizyon epi yo te ensiste sou gade fim nan ki te nan li. Yo pran laptop mwen an. Tout kalite sòt. Ak nan kou yo pa t 'kapab gen anyen kont mwen, Se konsa, Lè sa a, sipèvizè a nan Ladwàn te vin di m' mwen te otorize men kounye a CSIS te vle pale avè m '.
O'Keefe: Konbyen tan CSIS te pran avèk ou ak ki atitid yo te genyen anvè ou?
Elie: Se te yon atitid ki pat agresif, mwen ta di. Men, yo te vle konnen yon pakèt bagay ki pa t ' nan zafè yo. Yo te vle konnen ki moun ki envite m ', ki moun ki kontak mwen yo nan Monreyal, elatriye. Yo te vle konnen tou ki kote mwen rete nan Monreyal ak ki nimewo telefòn mwen an. Mwen te di ke se pa anyen nan biznis ou. Yo menm tou, e sa a pi enteresan toujou, te mande m sou sa ki nan konvèsasyon prive mwen te genyen ak Prezidan Aristide depi nan egzil li. Se konsa, apre apeprè yon demi èdtan mwen te di yo, 'Mwen fatige ak sa a, mwen deja an reta. Alor sof si ou pou arete mwan mon pou ale.’ Alor mon ti pran mon bagaz e mon ti ale.
Men, poutèt sa mwen te rate evènman mwen an nan Concordia, paske mwen te sèlman kapab netwaye ayewopò an a 10 p.m. Erezman, nan demen maten nou te gen yon konferans pou laprès nan Monreyal ki te byen kouvri.
O’Keefe: Eleksyon René Préval fè mwen wè yon lòt viktwa etonan pèp ayisyen an. Èske w panse ke Etazini, Lafrans ak Kanada, ki te ede enjenyè chanjman rejim nan an premye, te kapab prevwa rezilta sa a? E ki jan peyi sa yo pral eseye kenbe kontwòl yo sou Ayiti kounye a?
Elie: Mwen panse ke yo te kòmanse vin yon ti jan edikatif, premye lè moun te kòmanse enskri [pou eleksyon an] nan nimewo ki pi wo pase prevwa a, epi answit lè pwosesis enskripsyon sa a akselere apre Préval te deklare pito an reta nan pwosesis la. Mwen kwè ke, si li te deklare osi bonè ke lòt kandida yo, yo ta envante yon kalite plan pou aktyèlman fè fas ak kandidati l 'yo.
Men, lè ou pa ka deraye oswa sabote yon eleksyon an amont, Lè sa a, sa ou fè se ale nan aval. Apre Aristid te eli pou premye fwa an 1990, yo te desann nan koudeta a. Mwen te sipoze yon koudeta pa t 'ankò nan plan yo fwa sa a, kidonk yo te ale anba e yo te kòmanse ajiste rezilta yo. Pou mwen, te gen de viktwa pèp ayisyen an. Premye a se te mannèv rapid sa a nan pèlen ki te eleksyon sa a lè yo te soti an foul pou vote 7 fevriye. vòt pa t ap vòlè. Mwen panse ke sa a te menm yon pi gwo prèv detèminasyon ak konesans politik pèp ayisyen an.
O’Keefe: Ki sa ou prevwa an tèm de rezilta eleksyon Asanble Nasyonal la?
Elie: Apati rezilta pasyèl premye tou a, sanble pati Préval la t ap dirije tout kote yo te prezante kandida yo, epi li te dirije ak yon gwo maj. Si dezyèm tou a pa truke, e si Préval rive jwenn kèk alye, li pral gen yon blòk palmantè majorite. E sa pral vle di ke li pral kapab jwenn yon Premye Minis ki pral koperativ olye ke advèsè. Men, nan kou sa a se si pa gen okenn plis 'hanky panky' ak rezilta yo.
Tradisyonèlman, pèp ayisyen an bay plis enpòtans a eleksyon prezidansyèl la, epi li gen tandans fè delè lè li lè pou eleksyon palmantè yo. Donk mwen espere ke pati Préval a vrèman mobilize fò pou vòt la soti pou dezyèm tou sa a, epi asire ke tout kandida platfòm nan yo eli an reyalite.
O'Keefe: Ou mansyone pwoblèm yon nouvo Premye Minis. Kisa k ap pase kounye a ak prizonye politik Lavalas yo, enkli Premye Minis Yvon Neptune. Èske gen yon chans pou yo lage li nan fiti prè, dapre rezilta eleksyon yo?
Elie: Mwen panse ke Prezidan eli Préval te di ke sa a te nan mitan priyorite yo, e ke sa a se te yon pwoblèm ase fasil pou rezoud. Mwen konprann ke Premye Minis Neptune, mwen pa li lèt la mwen menm, te ekri Préval pou di ke liberasyon an ta dwe fèt anvan prezidan an inogire pou yo pa entèprete li kòm yon desizyon politik nan favoritis olye ke yon desizyon ki baze sou jistis. Kidonk, mwen panse ke nou ta dwe kontinye pouse pou rejim defakto, ki aktyèlman te mete prizonye politik sa yo, libere yo, olye pou n tann inogirasyon Prezidan Préval.
O’Keefe: De nan kesyon ki sou tèt moun kounye a konsènan Ayiti se: ki lè twoup Nasyonzini yo pral pati e ki lè Aristide pral retounen ann Ayiti?
Elie: Tou XNUMX kesyon yo se responsab eli Ayiti yo ki pou reponn. Lè w responsab yon peyi, lè w se Prezidan, ak Premye Minis ak Minis Jistis tout peyi a, fòk ou peze kèlkeswa aksyon w pral pran. Ou mete bon kou a, men ritm sa w ap fè a dwe reyalis. Se konsa, pa egzanp, lè ou pran Nasyonzini an, prezans yo te tèlman masiv ke mande yo pou yo kite yon fason rapid ta ka prezante yon eleman nan destabilizasyon. Kidonk, mwen panse ke Prezidan Préval te endike ke misyon an ta dwe chanje, e mwen sipoze tou ke yo ta dwe etabli yon kalandriye pou disparèt li. Opinyon mwen se ke youn nan premye bagay ki ta dwe fè se debarase m de batayon Jordanian sa a ki te yon fléau vrèman.
O'Keefe: Ou ap fè yon gwo toune nan Kanada. Ki mesaj prensipal ou bay moun ki la yo, e èske w wè okenn ouvèti pou yon vrè chanjman nan politik Kanadyen anvè Ayiti?
Elie: Gen toujou yon posibilite lè ou gen yon chanjman nan gouvènman an, men sa ap rete sèlman yon potansyèl pou chanjman si pèp Kanadyen an pa antre epi li di 'nou pa vle lajan taks nou yo itilize kont yon lòt pèp. '. E pou sa rive, Kanadyen yo dwe enfòme sou sitiyasyon reyèl la, sou reyèl Ayiti a ak reyèl pèp ayisyen an, ki te tèlman mal reprezante pa laprès prensipal la ak tou pa sa yo rele ekspè sou Ayiti, ki te pwouve. mal ankò ak ankò pèp ayisyen an. Reyalite vole nan figi yo, e poutan sou CBC ak Radyo Kanada, se yo ki toujou ap bay mikwofòn la, lè yo konplètman enkonpetan e yo te pwouve sa nan dènye eleksyon an. Kidonk, kòm se yo menm ki prezante Ayiti bay Kanadyen yo, se pa etonan ke swa Kanadyen yo endiferan ak Ayiti oswa menm ostil ak pèp ayisyen an. E sa pèmèt kalite politik egare ke Kanada te aplike ann Ayiti pandan senk ane ki sot pase yo.
O’Keefe: Antanke minis nan gouvènman demokratik Ayiti a nan ane 1990 yo, ou te jwe yon wòl istorik nan demantèlman lame ayisyen ki te rele anpil represyon ki te asosye anpil diktati.
Elie: Se yon bagay mwen te fè nan nesesite. Mwen se yon famasi pa komès, mwen gen yon PhD nan chimi òganik. Men peyi mwen te bezwen mwen. Li te bezwen m 'nan travay ki pi difisil yo, ki te batay kont trafik dwòg, epi apre sa nan eseye demonte aparèy sekirite leta a, lame a, ak mete kanpe yon nouvo polis. Li te dwe fèt. Mwen pa te gen okenn fòmasyon fòmèl, men se konsa li ye. Lè ou gen pou aprann nan travay la ou aprann nan travay la, epi ou fè pi byen ke ou kapab, e se sa mwen te fè.
O'Keefe: Mwen pa konnen ki relasyon ou genyen ak prezidan eli a, men èske ou wè tèt ou ankò ap pran responsablite nan nivo gouvènman an Ayiti?
Elie: Premye bagay, sou relasyon mwen ak Mesye Préval, nou gen trant ane kounye a, epi nou te kamarad nan lit politik la. Pa gen pwoblèm la. Sepandan, mwen panse mwen pi itil sou deyò a pouse nan. Paske si tout moun vin nan gouvènman an, Lè sa a, ki moun ki deyò pou veye? Sepandan, mwen ta konsidere yon sèl pozisyon, ki se Ombudsman. Sistèm jidisyè peyi Dayiti nan yon dezòd konsa ke mwen panse mwen ta ka itil pandan y ap repare l. Pandan se tan, anpil moun, sitou pòv, ap viktim nan sistèm sa a. E mon panse ki rol Ombudsman i kapab form parti soulaz sa bann problenm.
*Pou plis enfòmasyon sou vwayaj Patrick Elie atravè Kanada, gade www.canadahaitiaction.ca.
ZNetwork finanse sèlman atravè jenerozite lektè li yo.
Fè yon don