Michael Ratner
(gade: www.humanrightsnow.com)
In
mitan mwa septanm mwen te vwayaje nan Nikaragwa kòm yon pati nan yon delegasyon ki te òganize pa
National Labour Committee (NLC), yon òganizasyon ki konbat sweatshops ak
sipòte dwa travay atravè mond lan. Charles Kernaghan ak Barbara Briggs nan
NLC yo te retounen ak yon misyon: kèk mwa pi bonè, vizite te tire
travayè nan faktori Chentex ak Mil Colores nan Las Mercedes Free Trade
Zòn, gwoup NLC a te lakòz yon gwo brase epi yo te di yo te
depòte soti nan Nikaragwa. Kounye a nou t ap tounen pou mennen ankèt sou travay k ap kontinye a
lit nan zòn franch la.
In
San Salvador, nou te monte yon vòl banlye pou vwayaj 45 minit nan Managua. A
kèk minit anvan dekolaj la, pilòt la antre nan kabin an, li mande Charlie pou li
paspò, e li te enfòme l ke imigrasyon nan Managua te entèdi l
antre nan peyi a. Charlie te refize kite avyon an. Senk gason burly lè sa a
monte; finalman, apre trant minit oswa konsa, yo eskòte Charlie ale. Pa
chans, yon nonm nan biwo ombudsman dwa moun nan Managua te sou la
avyon avèk nou. Li te eksplike pasaje yo ke Charlie te jete pa
paske li te yon kriminèl, men akòz sipò li pou dwa travay. Li te di
ke Ministè Enteryè a te entèdi Charlie paske gouvènman an
te kwè dwa moun se te yon konplo kominis. Tout moun sou plas la bat bravo pou
Charlie.
Lè yo fin fè
te rive nan Managua delegasyon nou an te rankontre pa yon gwo foul moun nan sipòtè,
enkli manm sendika yo, defansè dwa moun ak manm sandinis yo
Asanble Nasyonal. Televizyon, radyo ak jounal repòtè yo te la tou, pou
rapò sou entèdiksyon Charlie, ki te make yon "teworis" ak
yon "subversive" pa gouvènman an. Nou te bay yon èdtan?long peze
konferans, e pandan twa jou kap vini yo laprès te toupatou. Anpil nan
pwoteksyon te senpatik travayè yo: li te parèt ke entèdiksyon Charlie te genyen
mal vire kont gouvènman an.
Jounal
Zòn Komès Frans Las Mercedes sitiye tou pre ayewopò a, yon kèk kilomèt de
anba lavil Managua. Gen anviwon ven maquila, oswa faktori, nan zòn sa a,
fè rad pou magazen US tankou Kohl's, JC Penney's, Kmart ak WalMart.
Zòn nan tout antye antoure pa yon kloti segondè fil fè; ant sis ak sèt
chak maten, 20,000 travayè ap koule nan yon pòtay etwat ki veye. Travayè yo
se sitou jèn fi; travay maquila se tout sa yo ka jwenn nan yon peyi kote
chomaj se osi wo ke 50%.
Jounal
Faktori Chentex se pwobableman tipik nan maquilas nan zòn nan, eksepte li se
pi gwo; 1,850 travayè fè 20,000 a 25,000 pè jeans ble pa jou pou magazen yo.
nan Etazini. Chentex, tankou anpil lòt maquilas Nikaragwa, se pou
Sitwayen Taiwan. Pandan dènye dekad la, Taiwan te rasanble fòmidab
enfliyans ak enfliyans ak gouvènman Nikaragwa a: pa sèlman fè Taiwan
faktori yo bay travay nan Nikaragwa, men Taiwan te bati ministè afè etranjè a
epi renove palè prezidansyèl la ak bilding Asanble Nasyonal la.
Biznisman taiwanè yo fè konnen si dwa travay yo aplike nan Nikaragwa,
yo pral refize bati yon nouvo, 100 milyon dola zòn franch nan Leon, epi yo pral
deplase maquilas ki egziste deja yo nan yon lòt peyi,
We
te kanpe deyò pòtay Las Mercedes pou yon èdtan oswa konsa; yon sèl fanm ki
rekonèt prezans nou an te revoke pita jou sa a, sou sipozisyon ke li
dwe yon manm sendika. Nou pa t gen dwa antre nan faktori yo; pa ni
tèt la nan komite dwa moun nan Asanble Nasyonal la. Gen tou senpleman
pa gen siveyans endepandan nan kondisyon andedan. Nou konnen, sepandan, ke la
lit aktyèl nan zòn franch la te kòmanse lè sendika Chentex, a
Sendika Sandinis, mande pou yon ogmantasyon nan pousantaj la moso. Salè minimòm yo peye
pa faktori a se 800 cordobas yon mwa, yon ti kras plis pase 60 dola. Menm ak
fòse lè siplemantè ak yon jou travay nan 12 èdtan, travayè yo pa ka touche estime a
2500 cordobas li koute pou viv pou yon mwa.
Jounal
Konpayi Chentex reponn a demann sendika a lè li di ke pa ta
gen yon ogmantasyon salè, ak refize pèmèt medyasyon. Travayè yo rele yon
inèdtan sispann travay sou 27 avril, ak Chetex reponn sevèman, tire nèf
lidè sendikal yo, ki te pote polis nasyonal ame ak bandi pou teworize travayè yo,
mete fil fè fil fè ak kamera siveyans alantou plant la, epi ranpli
pwosè kont manm sendika yo. Lè sa a, Chentex te fòme yon sendika konpayi, epi li te di
travayè yo ke osi lwen ke Chentex te konsène, "sendika a mouri."
It
se nan pwen sa a ke NLC a te enplike, voye delegasyon nan Nikaragwa
epi lanse yon kanpay pou fè Kohl's ak lòt magazen Depatman Ameriken yo ensiste
ke faktori yo achte Jeans nan respekte dwa travay. Etazini
Gouvènman an te enplike tou, li te voye reprezantan Nikaragwa ak
di gouvenman an fòk gen yon plas nan zòn franch pou
sendika yo. Natirèlman, Etazini pa t 'fè sa nan renmen pou la
Sendika Sandinis, oswa pou dwa travay an jeneral. Men, gouvènman ameriken an
konprann ke, apati 1ye oktòb, Nikaragwa ak lòt peyi ki nan Basen Karayib la
yo te tonbe anba yon nouvo lwa komès ki bay yo menm avantaj ak sa yo
bay Meksik anba NAFTA (Akò Lib Komès Nò Ameriken an.) The
nouvo lwa se yon tantativ pou egalize teren jwe ant peyi yo tankou
Nikaragwa ak Ondiras ki pa fè pati NAFTA, ak Meksik, ki gen, depi
pasaj la nan NAFTA, anpil ogmante pwodiksyon twal nan depans lan
nan peyi Karayib yo. Sepandan, nouvo lwa a egzije pou benefis yo kapab sèlman
dwe resevwa si yon peyi ap pwoteje sèten dwa travay fondamantal,
enkli dwa pou asosyasyon, dwa pou sendika, ak dwa pou
òganize ak negosye kolektivman. Aksyon yo nan Chentex, ak
echèk gouvènman Nikaragwa a pou fè respekte dwa sendikal nan komès lib la
zòn, te kapab mete an danje deziyasyon Nikaragwa dapre lwa komès yo. Se konsa
Otorite ameriken yo te voye yo pou regle bagay yo. Gen efò, nan
limit yo te sensè, pa t reyisi. Reyinyon pwòp nou yo ak divès kalite
Ofisyèl Nikaragwa, ki gen ladan Minis Travay la, te yon echèk: la
Nikaragwan yo ensiste ke yo pa gen anyen yo ka fè pou sipòte dwa sendika yo.
Negosyasyon yo te pwograme pou tou de Chentex ak Mil Colores, menm si, e nou menm
espere kèk amelyorasyon.
At
plant la Mil Colores, kote pwopriyetè a se yon Ameriken, ak plis sijè a US
presyon pase biznisman Taiwan yo, negosyasyon yo te ale pi byen.
Sepandan, negosyasyon yo ak Chentex yo te yon mascarade. Konpayi an te refize
konsidere reyenstale sendika yo revoke, ki ekivalan a non?rekonesans
nan sendika a.
Malgre
dosye sa a totalman terib nan rekonèt dwa travay, Prezidan Clinton te ale
pi devan epi deziyen Nikaragwa kòm yon peyi ki ka resevwa benefis komèsyal yo
anba nouvo lwa yo. Sa montre pwèske nèt sou tout pwen san valè de
lejislasyon ki swadizan mande aderans dwa travay kòm yon kondisyon pou
lwa komès benefisye. Pou dat, sèlman de fwa anba lwa menm jan an gen peyi yo
pèdi benefis komès: yon fwa nan ka a nan gouvènman an pa rekonèt nan Mynamar
, ak yon fwa pandan peryòd gouvènman Sandanista a nan Nikaragwa.
It
rete pou presyon piblik pou chanje sitiyasyon travayè nan Las
Zòn komès lib Mercedes. Batay la pou rekonesans nan sendika a Chentex se
kritik pou avni mouvman travayè Nikaragwa a, epi moun wè yo
nan Nikaragwa ak nan rejyon an kòm yon pwen vire nan lit yo pou defann
travayè ak dwa moun ak demokrasi nan peyi Nikaragwa ak Karayib yo.
I
te wè tèt mwen angajman travayè yo lè mwen te ale vizite yon sendika revoke
lidè lakay li. Li te viv ak senk moun nan yon ti yon sèl-chanm apiye-a bati
soti nan bwa bouyon ak fèy plastik, san twalèt oswa dlo k ap koule. Jiskaske
li te jwenn travay li tounen, li te eksplike, li te jwenn manje nan men fanmi. Men li
t ap plante yon jaden, e li te gen espwa pou lavni: “Nou pral goumen jiskaske nou
genyen; nou vle travay yo, men nou vle tou trete ak diyite, "li te di.
Jounal
travayè Chentex ak lòt maquilas kwè lit pou dwa sendikal nan
Zòn franch Nikaragwa a ka genyen. Nan premye semèn oktòb yo,
manifestasyon pou sipòte yo pral fèt nan depatman Kohl la
magazen nan tout peyi Etazini. Pou aprann plis, kontakte National Labor
Komite: www.nlcnet.org