16 Desanm, aktivis travayè yo atravè ansyen Inyon Sovyetik ak lwès Ewòp pral make dezyèm anivèsè masak polis la nan travayè petwòl yo nan Zhanaozen, lwès Kazakhstan, ak manifestasyon. Masak la te mete fen nan yon mouvman grèv sèt mwa ki te mande pi bon salè ak kondisyon ak dwa pou òganize sendika endepandan. (Detay sou yon manifestasyon nan Lond isit la.)
Gouvènman Kazakh la admèt ke 16 te mouri ak 60 blese nan masak Zhanaozen la. Men, aktivis nan Kazakhstan kwè nimewo yo te pi wo anpil.
Nan entèvyou sa a, TATIANA M., yon aktivis nan yon sendika endepandan nan yon lòt pati nan Kazakhstan, pale sou Roza Tuletaeva, yon aktivis travayè petwolye a k ap pase youn nan santans ki pi long yo, epi ki jan solidarite ka rebati.
GL. Èske li kòrèk pou di ke pwoblèm nan fòme òganizasyon sendika endepandan te santral nan mouvman ouvriye petwòl la?
TM. Wi, sètènman. Gen kèk sendika endepandan ki te parèt nan chan petwòl la pandan grèv la. Yo pa te pouse soti deyò a, yo jis pran fòm nan mitan travayè yo lwil oliv.
"Negosyatè" te parèt: moun ki soti nan òganizasyon sendika endepandan yo, lidè enfòmèl, ki te kòmande respè nan mitan travayè yo. Yo te kapab negosye ak patwon yo sou non travayè yo. Apre sa, yo te itilize pratik sa a nan gwo efè. Travayè lwil oliv yo te kòmanse sèvi ak kalite "negosyatè" sa yo nan 2008, epi yo te genyen kèk konsesyon enpòtan - ogmantasyon nan salè ak amelyorasyon nan kondisyon yo.
GL. Roza Tuletaeva, aktivis la k ap sèvi kounye a yon santans prizon senk ane, te enplike nan mouvman sa a, pa vre?
TM. Wi, Roza se te youn nan "negosyatè" sa yo, yon lidè enfòmèl. Moun yo te fè li konfyans; travayè yo te suiv li; li te gen yon enfliyans sou tout pwosesis la. Kèlkeswa sa nenpòt moun te panse de li, yo te oblije koute sa li te di, paske li te gen enfliyans sa a. Pa gen dout, se poutèt sa yo te mete l nan jijman epi yo mete l nan prizon.
GL. Èske li pa nòmal pou w wè yon fanm aktivis pran latèt nan yon endistri tankou gason domine?
TM. Non, li pa etranj nan lwès Kazakhstan. Nan lòt rejyon nan Kazakhstan, aktivis yo gen tandans yo dwe gason: li nan mwens komen yo wè fanm nan pozisyon dirijan. Men, nan zòn lwès yo, kote pifò moun yo soti nan Junior Zhuz [Junior Horde la, youn nan twa gwoup istorik nan klan pami pèp Kazakh], li trè komen pou wè fanm pran devan. Moun ki la yo se tradisyonèlman konbatif, renmen libète, konsyan de dwa yo ... petèt li jis pou di ke, pa nati yo, yo pi aktif. Ak wòl fanm yo jwe nan kominote sa yo trè enpòtan.
Fanm yo nan chan pétrolifère yo te pran pozisyon trè klè pandan grèv la pou dwa yo. Lè yo te bat mari yo, pitit gason yo ak frè yo, yo te arete yo, medam yo te soti nan reyinyon yo ak manifestasyon yo. Yo te òganize aksyon pwotestasyon, sitou kote yo te konsidere ke mesye yo nan kominote a te arete ilegalman pa fòs sekirite yo.
GL. Èske medam sa yo ki te travay nan endistri lwil oliv, oswa madanm ak patnè travayè lwil yo?
TM. Tou de. Sètènman, madanm travayè yo ak patnè yo te patisipe. Men, fanm ki se travayè yo te aktif tou. Konpayi petwòl yo se sèl anplwayè nan zòn sa a. Tout fanmi travay nan konpayi sa yo. Moun jwenn travay kote yo kapab - ak nan lwès Kazakhstan, sa vle di nan endistri lwil oliv la. Kominote laba yo trè kole: lè yon bagay rive, yo santi yo tout nan li ansanm epi yo goumen pou dwa yo ansanm.
Koulye a, li difisil - difisil nan sikonstans aktyèl yo pou kominote ki byen kole yo fè moun ki andeyò konfyans, kite etranje yo antre yo. Yo bezwen fè konfyans sa yo deyò. Apre sa, yo pral kòmanse travay ansanm. Apre sa, mwen panse ke fanm ka fè sa a pi efikas. Se medam aktivis yo ki ka rebati relasyon ant travayè petwòl yo ak rès mouvman an, ki ka pran kontak ak moun nan Zhanaozen.
GL. Èske ou ta ka eksplike diferans ki genyen ant sendika endepandan yo ak sendika "jòn" (pro-gouvènmantal) yo?
TM. Gen twa federasyon sendikal nan Kazakhtan. Federasyon Sendika Repiblik Kazakhstan se ansyen sant sendikal [Sovyetik]. Li te kontinye nan Kazakhstan endepandan, san yo pa chanje fonksyon li nan relasyon endistriyèl ti kras nan ti kras. Lè sa a, gen Konfederasyon nou an nan sendika lib nan Kazakhstan, ki te kòmanse òganize ankò apre mouvman pwotestasyon an nan dènye ane yo. Epi gen Konfederasyon Travayè a [yon lòt gwoup sendika endepandan], ak kèk lòt gwoup sendika endepandan ki pi piti. Sendika endepandan yo te fè fas ak atak konstan nan men Federasyon sendika yo.
Nan lwès Kazakhstan, nan jaden lwil oliv, gen plis pase 30,000 manm sendika ki afilye ak Federasyon an nan 90 antrepriz diferan. Nan dènye ane yo, sendika endepandan, kanpe sou pwòp de pye yo, te parèt la tou. Men, dapre akò travay yo [ak konpayi petwòl yo], se sèlman sendika ki afilye ak Federasyon an ki rekonèt.
Lè mouvman pwotestasyon travayè petwòl yo te kòmanse [an 2011], moun yo te kòmanse pran aksyon grèv ilegal. … Dapre lalwa, ou konprann, pou òganize nenpòt kalite manifestasyon oswa aksyon nan Kazakhstan, ou dwe jwenn pèmisyon. Avèk pèmisyon sa a, yon grèv oswa yon aksyon legal. Si nou pa jwenn pèmisyon, aksyon an konsidere kòm ilegal. Se konsa, li trè difisil yo òganize anyen.
Lè travayè lwil yo te kòmanse deplase, yo te fè sa ilegalman. Federasyon an pa t pran okenn pati. Lidè Federasyon an, [Siyazbek] Mukashev, pa bay travayè petwòl yo okenn sipò. Li denonse yo, madichon yo, li rele yo tout non anba solèy la. Li te di ke yo pa gen dwa ale nan grèv ke yo ta dwe reponn pou pwòp aksyon yo. Nan ti bout tan, li te kanpe sou bò a nan gouvènman an. Li pa fè okenn efò menm pou òganize negosyasyon oswa pou l fè pati nan diskisyon an pale youn ak lòt. Li tou senpleman te pran bò kote anplwayè yo. Sa te li.
Apre [masak manifestan yo nan Zhanaozen nan] 16 desanm [2011], lidè Federasyon yo pa t gen okenn mo kritik pou gouvènman an oswa fòs sekirite yo. Yo te senpleman kondane travayè yo. Pati Federasyon an te jwe te jis terib. Li pa ka rele yon sendika, kote ak eta a nan fason sa a.
GL. Ki sa ki sou nouvo lwa sendika a ki te ekri?
TM. Pwojè lwa a prevwa gen yon sèl federasyon sendika nan Kazakhstan. Gen yon gwo kantite sendika diferan jan nou fè kounye a fè bagay sa yo difisil pou gouvènman an. Pou pwoteje tèt li, gouvènman an vle gen yon sèl estrikti inite, yon pati nan sistèm nan pouvwa vètikal, yon estrikti sibòdone ak eta a. Osi lwen ke yo konsène, pa ta dwe gen okenn lòt sendika.
GL. Èske mwen ka mande w ankò sou evènman ki te fèt 16 desanm 2011 la? Ki jan mouvman travayè yo te reyaji an jeneral?
TM. Moun yo te pè. Te gen laterè - laterè, ke fòs sekirite yo te jis louvri dife sou moun. Natirèlman nou pa t 'konnen egzakteman sa ki te pase. [Kazakhstan se apeprè gwosè lwès Ewòp ak anpil nan vil ki pi gwo yo se dè milye de kilomèt de jaden petwòl la.] Tousuit, tout kontak te koupe: telefòn mobil yo sispann travay nan Zhanaozen, ak entènèt la; yo pa t kite jounalis antre; pa te gen okenn emisyon ki soti la. Prèske tout nouvèl yo te rive jwenn nou atravè chèn televizyon leta yo. Se konsa, nou pa t 'konnen egzakteman sa ki te pase. Nou pa t konnen konbyen moun ki te mouri oswa blese.
GL. Epi kounye a, de ane pita?
TM. Nou konnen ke fòs sekirite yo, rejiman patikilye, yo te voye laba a soti nan chak rejyon, pou mete grèv la. Men, nou toujou pa konnen sa ki te pase nan vil la li menm.
GL. E ki kantite viktim yo? Èske foto a pi klè?
TM. Tout sa nou genyen pou asire w se sa gouvènman an te di. Anpil moun kwè te gen yon pi gwo kantite viktim, ke anpil te mouri.
GL. Enpresyon mwen, gade deyò, se ke anpil nan libète laprès limite ki te egziste jiska ane pase a te retire nan ane a depi masak la.
TM. Se vre. Pa gen okenn laprès gratis pou pale kounye a. Genyen Repiblik [Repiblik la], yon jounal endepandan, ki eseye kontinye… men toupatou yo ap fèmen jounal. Li trè trè difisil pou moun kenbe tèt yo enfòme sou sa k ap pase.
Gen yon koneksyon dirèk ant sa ki te pase ak laprès la ak sa ki te pase nan Zhanaozen. Pandan sèt mwa travayè sa yo te an grèv. Pa gen moun nan gouvènman an ki te prepare pou fè okenn dyalòg ak yo. Pa gen moun ki soti nan gouvènman an desann la, pa youn nan yo te enterese nan eseye rezoud sitiyasyon an. E anmenmtan, laprès opozisyon an t ap ekri sou sa k ap pase, ki revandikasyon grèv yo, pou l raple moun konfli ki te la a. Epi, nan kou, eta a te vle jwenn yon moun blame [ak laprès opozisyon an te yon bon sib]. Kidonk apre deblozay sou travayè yo te gen yon deblozay sou politisyen yo ki te sipòte yo, ak sou laprès.
GL. 10 Desanm, ki se anivèsè nesans Roza Tuletaeva, epi tou Jounen Entènasyonal Dwa Moun, sendika endepandan yo pral lanse yon kanpay pou mande pou yo libere l, ak liberasyon lòt aktivis Zhanaozen yo nan prizon. Epi 16 Desanm jounen entènasyonal pwotestasyon nou an pral atire atansyon sou ka sa yo. Nou swete ke sa pral ede aktivis nan Kazakhstan.
? Orijinal atik sa a se isit la. Yon atik ki pi long analize grèv 2011 la se isit la.
? Detay sou manifestasyon an Lendi 16 Desanm, ak lòt enfòmasyon, isit la. Join yon gwoup facebook ouvè isit la.
ZNetwork finanse sèlman atravè jenerozite lektè li yo.
Fè yon don