I kēia mahina, ke hoʻonohonoho nei nā Zapatistas i kahi hālāwai nui honua ma Chiapas: ka World Festival of Resistance and Rebellion Against Capitalism.
Caracol II, Oventik, Los Altos, Chiapas.
ʻAʻole lākou e ʻōlelo "pehea ʻoe?" Akā, makemake lākou e nīnau "he aha ka ʻōlelo a kou puʻuwai?" Inā maikaʻi ʻoe, pane ʻoe "jun ko'on” (ua lokahi ko'u naau). Inā ʻaʻole, pono ʻoe e pane i ka ʻāpana o kou puʻuwai (“chkat koʻon“). A pono ʻoe e ʻoiaʻiʻo.
ʻAʻole loaʻa ka huaʻōlelo "e hakakā" ma kā lākou ʻōlelo. Akā, hoʻohana lākou i ka huaʻōlelo "e hana i ka huaʻōlelo." Inā makemake kekahi e hoʻomaopopo i ka hakakā ʻo Zapatista, he mea nui e hoʻomaopopo mua ʻoe i kā lākou ʻōlelo.
ʻO lākou nō tsotsiles ʻO Zapatistas o ka ʻāina ʻo Los Altos a me ka Caracol II o Oventik, a ke mākaukau nei lākou e hoʻokipa i ka mua. World Ahaaina o ke Ku e a me ke Kipi i ke Kapitalisme. E mālama ʻia ka ʻahaʻaina ma waena o Dekemaba 3 a me Ianuali 3, a ʻo ka hoʻolauleʻa nui (ʻo ia hoʻi ka hoʻomanaʻo ʻana i ke kipi Zapatista o Ianuali 1, 1994) e mālama ʻia ma Oventik i ka lā 31 Dekemaba.
“Oventik, lindo Oventik…”
ʻO ka caracol II o Oventik, ka caracol o "Resistance and Rebellion for Humanity" e like me kā Zapatistas i kapa ai, aia ma ka ʻāina mauna o Los Altos. Noho ʻia kēia ʻāina e ka poʻe Mayan maoli - ʻo Tsotsiles ka hapa nui, akā he hapa liʻiliʻi o Tseltales pū kekahi. ʻO ka Oventik caracol ka mea kokoke loa i ke kūlanakauhale ʻo San Cristobal de las Casas, a ʻo ia paha ka caracol i kipa nui ʻia e ka honua, ka honua panana e kipa aku ana ia Chiapas.
He caracol hoʻi i hoʻonohonoho maikaʻi ʻia i nā nīnau o ka hoʻonaʻauao. Loaʻa i kēlā me kēia caracol a me kēlā me kēia wahi kona ʻōnaehana hoʻonaʻauao kūʻokoʻa, i hoʻokumu ʻia e nā poʻe o kēlā me kēia ʻāpana, mai lalo mai, e like me kā lākou pono a me nā moeʻuhane. ʻO ka Zapatista Rebel Autonomous Education System of National Liberation of the Highlands of Chiapas (SERAZLN, ZACH — Sistema Educativo Rebelde Autónomo Zapatista de Liberación Nacional, Zona de Los Altos de Chiapas) aia ʻekolu papahana kūʻokoʻa:
- ʻO ka EPRAZ (Escuelas Primarias Rebeldes Autónomas Zapatistas), nā Kula Nui ʻO Zapatista Autonomous Primary i kēia manawa ma kēlā me kēia kaiāulu Zapatista;
- ʻO ka ESRAZ (Escuela Secundaria Rebelde Autónoma Zapatista), ke kula kiʻekiʻe o Zapatista Autonomous Secondary, kahi kula hānai - ʻo ia wale nō ma Chiapas - aia i loko o ka Caracol o Oventik;
- ʻO ka CELMRAZ (Centro de Español y Lenguas Mayas Rebelde Autónomo Zapatista), ka Zapatista Autonomous Center o nā ʻōlelo Paniolo a me Mayan.
Aia ke kikowaena hope i loko o ka caracol, a ma o kāna mau hana e hoʻoulu ai i nā kumuwaiwai e pono ai no ka hoʻomau ʻana o nā kula mua a me ke kula kiʻekiʻe. Maʻaneʻi, hiki i nā poʻe mai ka honua holoʻokoʻa i kaʻana like i nā loina Zapatista o ke aupuni demokala, ke kūʻokoʻa a me ka hoʻopono ke hele mai a aʻo i ka Spanish a i ʻole Tsotsil, e noho pū me nā haumāna Zapatista ʻē aʻe a nā mea hoʻolaha, a me ka hoʻololi ʻana i nā ʻike, nā moʻolelo a me nā mele. ʻO ia hoʻi, ʻo ke komo ʻana he wahi hālāwai o kuapo moʻomeheu no na kanaka a pau o ke ao nei.
“En este caracol yo de ti me enamoré... "
Ke komo nei no kekahi manawa pōkole i ka Zapatista Rebel Autonomous Education System o ka ʻāina ʻo Los Altos, ʻaʻole hiki i kekahi ke ʻike ʻole i kahi "hoʻohuli leo" i hana ʻia ma kēia mau ʻāina mai ka wā o ke kipi ʻana o Zapatista o 1994: ʻo ka hoʻokuʻu ʻana o na wahine.
Eia, ka hoa hele aʻo, hana a kaʻana like i nā kuleana āpau me ka nā wāhine - mai ka kuke ʻana a hiki i ke komo ʻana i nā ʻaha kūkā maikaʻi. Eia hou, ka hoa hele noho a aʻo ʻia hoʻi ma ke kula hanai kiʻekiʻe, kaʻawale mai ko lākou ʻohana, i kekahi manawa he mau mile mai ko lākou mau kaiāulu, a no ka manawa lōʻihi.
Noho pū lākou, aʻo pū, nānā i nā kiʻiʻoniʻoni ma ka moʻolelo Cine Pirata, a hīmeni pū kekahi i kekahi manawa, kaʻana like i kā lākou mele a me ka moʻomeheu me nā alumni honua o CELMRAZ. ʻO kēia mau mea a pau ma kahi'āina kahi e "hoʻololi" ai nā wāhine i ka wā ma mua no nā bipi i loko o ka hoʻolālā maleʻana, aiʻole kahi iʻaeʻoleʻia ai nā wāhine e koho i kā lākou mau hoa - ua kohoʻia lākou e nā lālā o kaʻohana kāne.
ʻO kekahi mau makahiki i hala aku nei, ua haʻi mai kekahi hoaaloha Basque i noho ma kēia mau ʻāina i ka makahiki 1996, ʻelua mau makahiki ma hope o ke kipi, ʻo ka mea i hahau iā ia i kēlā manawa ʻo ke kūlana o nā wahine i loko o ka hui. Ua haʻi ʻo ia i ka hele wāwae ʻana o nā wahine, nā wahine Zapatista i hoʻokahi haneli mau mika ma hope o kā lākou mau kāne, a i ka wā e kū ai nā kāne e kamaʻilio me kekahi, pono nā wahine e kū a kali - e mālama pono i ko lākou mamao.
He iwakālua makahiki ma hope mai, i kona hoʻi ʻana mai, ʻo ka mea i kahaha nui iā ia, ʻaʻole i hana pū nā wahine me nā kāne, e like me nā pae a pau, akā ua noi ākea lākou iā ia e hula pū ma nā ʻaha mele kūloko. Ua hula paha ʻo ia i nā leo o Otros Amores, he hui Zapatista i kapa ʻia no ka hanohano o nā kaiāulu LGBTQ ma ka honua holoʻokoʻa, a Zapatismo i kuhikuhi ai me ka huaʻōlelo "aloha ʻē aʻe." Ua hoʻokō ʻia nā mea i luna aʻe ma kahi hapa i ka Zapatista Autonomous Education System.
First World Festival of Resistance and Rebellion Against Capitalism
Ua lōʻihi ka manawa mai ka wā i hoʻonohonoho hope ai nā Zapatistas i kahi hui nui honua e like me kēia.
Eia nō naʻe, i ka manawa i huli ai ka poʻe ma ka honua holoʻokoʻa - mai nā wahi ākea o Sepania a me Helene a hiki i Zucotti Park, ʻAigupita, Tunisia, Turkey, Mexico a ma waho aʻe - huli lākou a pau i ko lākou nānā ʻana iā Chiapas e ʻimi ana i kahi ʻōnaehana kūʻokoʻa, pololei a me ka ʻaoʻao. ʻO ka hoʻokele aupuni ponoʻī mai lalo, ʻoiai ʻo ke koho wale nō e hāʻawi ʻia mai iā mākou i ka home ʻo ia ka demokala pāremata kahiko, pane ka Zapatistas ma ka ʻōlelo ʻana: "E hele mai a e ʻike mākou i ko mākou ala pū, me nā alakaʻi a me nā hale hierarchical."
Malia paha i ka manawa a mākou e makemake nui ai iā lākou, kono hou nā Zapatistas (me ka National Indigenous Congress) i ka poʻe o ka honua i Mexico - e hui, kūkākūkā, hoʻonohonoho a hoʻoholo i ke ala i mua o ko mākou hoʻokuʻu ʻana. E like me ka hana ʻana o nā wahine a me nā kāne o Chiapas i nā makahiki he iwakālua i hala.
Hiki ke loaʻa ka papahana o ka Festival maanei.
Leonidas Oikonomakis He mea noiʻi PhD i ka Social Movement Studies ma ka European University Institute, he mea hoʻokani mele me ka Greek hip-hop formation Social Waste, a he mea hoʻoponopono kōkua no ROAR Magazine. He alumnus ʻo ia no ka Centro de Español y Lenguas Mayas Rebelde Autónomo Zapatista - CELMRAZ.
Hāʻawi kālā ʻia ʻo ZNetwork ma o ka lokomaikaʻi o kāna poʻe heluhelu.
E Makana mai