Ua hōʻike ʻia nā hōʻike o kēlā me kēia lā e pili ana i ka hihia o ka mea hoʻohuli i ka Karistiano Afghan, ʻo Abdul Rahman i kahi hopohopo e pili ana i ke kaiapuni pono kanaka hoʻokaumaha o Afghanistan. Akā ʻaʻole i ʻike ʻia nā hōʻike maʻamau o nā pono kanaka e pili ana i ka hoʻokaumaha ʻia o nā wahine Afghan, ka hoʻopaʻa ʻana i ka pāpā a me ka hoʻopili ʻana o ke Komohana.
Ma ke Komohana, ua hōʻike nā luna aupuni, nā poʻe loea a me nā mea haʻi ʻōlelo ʻākau i ke ola o kekahi kanaka Afghan nāna i koho, 16 mau makahiki i hala aku nei, e hoʻohuli mai ka Islam a i ka Kristiano. Ua ʻōlelo ʻo Kuhina Nui o Australia ʻo John Howard ʻo ka hopu ʻia ʻana o Rahman no ka haʻalele ʻana (haʻalele i ka manaʻoʻiʻo), he hewa e lawe ana i ka hoʻopaʻi make "ma waho o ka manaʻoʻiʻo." Ua ʻōlelo ʻo Pelekikena ʻAmelika ʻo George W. Bush ua "pilikia nui" ʻo ia i ka hihia. ʻO ka New York Times Ua manaʻo ʻo ia "ʻoi aku ka pilikia o ka hihia, he mea ʻino."
ʻO kēia mau luna hoʻokahi, nona nā aupuni i hoʻopaʻa inoa i ke aupuni Afghan, ua ʻike ʻia no ke kūlana o Rahman a koi lākou iā Pelekikena Hamid Karzai e hoʻokuʻu iā Rahman. Ma ka mea i kapa ʻia e ka Associated Press "he neʻe maʻamau," ua kelepona ʻo US Secretary of State Condoleezza Rice iā Karzai e haʻi "ma nā ʻōlelo ikaika loa" i ka makemake o kāna aupuni no kahi "hoʻoholo maikaʻi." Ua hoʻopiʻi ʻo ke Kuhina Nui Kanada ʻo Stephen Harper iā Karzai a loaʻa nā hopena maikaʻi.
ʻEkolu lā ma mua o ka hoʻokuʻu ʻia ʻana o Rahman, ua ʻōlelo ʻo Harper, "Ua haʻi mai ʻo [Karzai] iaʻu ʻaʻole pono mākou e hopohopo e pili ana i ka pepehi ʻana iā Rahman. Ua hōʻoia mai ʻo ia iaʻu ʻo ka mea e hopohopo nei ka hapa nui o mākou e hana wikiwiki ʻia … ma ke ʻano e mahalo piha ai i nā pono hoʻomana, nā kuleana hoʻomana a me nā pono kanaka. ʻAʻole ia he mea kupanaha, ua hoʻokuʻu ʻia ka hihia i ka lā Malaki 27 ma muli o ka "hiki ʻole i nā hōʻike.
Ma mua o ka hoʻokuʻu ʻia ʻana, haʻaheo ʻo Bush, "Ua loaʻa iā mākou ka mana ma Afghanistan, a e hoʻohana mākou iā ia e hoʻomanaʻo iā lākou aia nā waiwai āpau." I nā huaʻōlelo ʻē aʻe, ua kūʻokoʻa nā ʻaha Afghan e hele i kā lākou hoʻoholo ponoʻī, inā ʻae ʻo ʻAmelika iā ia. Ma ka CNN's Late Edition, ua ʻōlelo ʻo Sen. Pat Roberts, R-Kan., "E manaʻolana mākou e hana lākou i ka hoʻoholo kūpono. Inā ʻaʻole lākou, manaʻo wau he nui nā pilikia. "
Ma hope o nā ʻōlelo a Roberts he hoʻoweliweli maopopo ʻole ʻo ʻAmelika Hui Pū ʻIa a me nā aupuni Komohana ʻē aʻe e hoʻihoʻi i kā lākou kākoʻo no ke aupuni palupalu Karzai. Ua hoʻouna ʻo Gary Bauer, ka pelekikena o ka hui conservative American Values, i ka leka uila i 250,000 poʻe kākoʻo e ʻōlelo ana ʻo ka hoʻokō ʻana iā Rahman "e hopena i ka hāʻule piha ʻana i ke kākoʻo no ke kaua." ʻO ka New York Times i kēia mau manaʻo: "He aha ke kumu o ka kākoʻo ʻana o ʻAmelika i ke aupuni o Afghanistan inā ʻaʻole ʻo ia e hoʻohālike e mahalo i nā pono kanaka?" Ua hoʻoweliweli ka poʻe hoʻoponopono o ka nūpepa, "Inā makemake ʻo Afghanistan e hoʻi i nā lā Taliban, hiki iā ia ke hana me ke kōkua ʻole o ʻAmelika Hui Pū ʻIa."
Ua maopopo ka manaʻo: Ma ka "hoʻokuʻu ʻana" iā Afghanistan, ua hoʻopiʻi ka Christian West i kahi koi i kāna mau hana kūloko. I ka ʻike ʻana i kēia mana, ua ʻike nā alakaʻi leo i kahi hoihoi koke i ke kānāwai o ka honua a me nā waiwai āpau - akā he ʻāpana ʻāpana ia, e pale ana i nā pilikia ʻōnaehana o nā pono kīwila kanaka i ʻike ʻia ma Afghanistan i kēlā me kēia lā. Ma mua o ka hoʻomaikaʻi ʻana i ka hopena, pono e hoʻomaopopo ʻo ka hihia kūʻokoʻa hoʻomana o Rahman he hōʻailona ia o ka pilikia nui aʻe.
ʻOiai ke kanikau nei ʻo Pelekikena Tony Perkins o ka Family Research Council (FRC) "ʻo ia 'hoʻokolokolo' he hōʻino nui loa ia i ka Paukū 18 o ka United Nations' Universal Declaration of Human Rights," ʻaʻole ʻo ia i haʻi i ka Paukū 26 o ka Universal Declaration of Human Rights. : ka pono i ka naauao. Ua hōʻike ka Afghanistan Independent Human Rights Commission (AIHRC) ua hoʻemi maoli ka helu o nā hale hoʻonaʻauao no nā wahine i ka makahiki i hala. Ma ka ʻaoʻao hema o Afghanistan, hōʻike ka United Nations e pili ana i 300 mau kula kaikamahine i puhi ʻia i ka makahiki 2005. ʻO ka ʻāina holoʻokoʻa, ʻo ka hapa o ka helu ʻana o nā wahine i ka heluhelu heluhelu ma mua o nā kāne. Ke hōʻike nei kekahi mau panalāʻau i ka helu helu helu o 3 pakeneka no nā wahine.
No nā wahine he 15 miliona ma Afghanistan, ʻaʻole i komo nā "waiwai honua" i nā pono wahine. Ua hoʻolaha ʻia kahi hōʻike UNICEF i ka pule i hala no ka helu ʻino e pili ana i nā wahine a me nā keiki Afghan:
Ua manaʻo ʻia he 600 mau keiki ma lalo o 5 mau makahiki i make i kēlā me kēia lā ma Afghanistan, ʻo ka hapa nui ma muli o nā maʻi hiki ke pale ʻia, make kekahi 50 wahine i kēlā me kēia lā ma muli o nā pilikia obstetric, ʻoi aku ka hapa o nā kaikamahine makahiki kula mua e hele i nā papa, aʻo ka hapaha Hana nā keiki o ke kula haʻahaʻa i kekahi ʻano hana, a ʻo ka hapakolu o nā wahine i mare ʻia ma mua o ka makahiki 18.
I ka makahiki 2001, ua hōʻike mau ʻia nā ʻikepili like i mea e hōʻoia ai i ke kaua ma Afghanistan a me ka "hoʻokuʻu ʻia" o nā wahine. Akā naʻe, ʻelima mau makahiki ma hope mai, ʻaʻole i hoʻomaikaʻi maikaʻi ke kūlana.
ʻO ka hihia o Abdul Rahman ua hoʻohuli i ka manaʻo i ka ʻōnaehana hoʻokolokolo o Afghanistan, kahi i makemake nui ʻia i ka hoʻoponopono ʻana mai ka wā i hoʻokumu ʻia ai i ka hopena o 2001. Akā, ʻokoʻa ka hihia o Rahman, ʻo ka hapa nui o nā mea haʻiʻōlelo i ʻike liʻiliʻi i ke ʻano o kēia ʻōnaehana. Ua hoʻopilikia i ke ola o Afghans, ʻoi aku ka nui o nā wahine, nā mea nui loa. Ua ʻōlelo ʻo Amnesty International "ʻaʻole makemake ka ʻōnaehana hoʻoponopono kalaima i kēia manawa a hiki ʻole ke hoʻoponopono i nā pilikia o ka hana ʻino i nā wahine. I kēia manawa (ʻOkakopa 2003) ʻoi aku paha pili ʻole nā kuleana o nā wāhine ma mua o ka pale ʻana a me ka mālama ʻana i ko lākou mau pono (hoʻohui ʻia ka manaʻo nui).
ʻO ka palapala kānāwai nui o Afghanistan ʻo ke kumukānāwai, i hoʻolālā ʻia a hoʻoholo ʻia i ka hoʻomaka ʻana o 2004 me ka nānā ʻana o ka ʻAmelika ʻAmelika ʻo Zalmay Khalilzad. I Malaki i ka makahiki 2004, ua aʻo mākou no ke kumukānāwai kūʻokoʻa i ka pono o ka wahine:
ʻO ka hōʻole ʻana i nā kuleana o nā wahine, ʻo ia ka hoʻokomo ʻana i ke kūlana kiʻekiʻe o ke kānāwai Islam i loko o ke kumukānāwai: "ma Afghanistan, ʻaʻohe kānāwai e kūʻē i nā manaʻoʻiʻo a me nā ʻōlelo o ka hoʻomana kapu o Islam." Me he mea lā e hoʻokūpaʻa i ka hoʻoweliweli a kēia ʻōlelo, ua ʻōlelo ka luna o ka ʻaha kumukānāwai, … Sibghatullah Mojadidi, i nā ʻelele wahine ma ka ʻaha kūkā, "ʻAʻole naʻe i hāʻawi mai ke Akua iā ʻoe i nā kuleana like no ka mea ma lalo o kāna hoʻoholo ua helu ʻia nā wahine ʻelua. e like me ke kanaka hookahi.
ʻO ke kānāwai Islam i loko o ke kumukānāwai i manaʻo ʻia e hōʻoluʻolu i nā ʻaoʻao ʻēheu ʻākau extremist, me ka Lunakanawai Nui Fazl Al Shinwari. He hoa pili loa ʻo Shinwari o ke koa fundamentalist a me ka US-Saudi protege o nā makahiki 1990 mua ʻo Abdul-Rabb al-Rasul Sayyaf, i kēia manawa he lālā o ka pāremata Afghan. Ua hōʻike ʻo Human Rights Watch ʻo Shinwari a me kāna hope "ʻaʻole e hana kūʻokoʻa, ʻo ka koi mua o ka luna kānāwai, akā. ka hoʻoholo politika i ka launa pū ʻana me nā aliʻi kaua e like me Sayyaf.
Ua hoʻohana pono ʻo Shinwari i kona kūlana a me ke kumukānāwai hou e koho i nā luna kānāwai i kaʻana like i kāna mau manaʻoʻiʻo i nā ʻaha haʻahaʻa, a me ka hāʻawi ʻana i nā hoʻoholo misogynist ma nā hihia e pili ana i nā wahine, ʻoiai ma ke kānāwai ʻohana. Ua hōʻole ʻo ia i ka hoʻokohu ʻana i nā wahine i nā kūlana o ka ʻaha kiʻekiʻe, me ka ʻōlelo ʻana, "Inā lilo ka wahine i luna kānāwai kiʻekiʻe, he aha ka mea e loaʻa iā ia i hoʻokahi manawa i ka mahina, ʻaʻole hiki ke hele i ka hale pule? "
Ua pāpā ʻo Shinwari i ke kīwī kelepona ma Afghanistan, hopu i nā mea nūpepa no ka hōʻino ʻana, a ua koi ʻo ia i ke Kuhina ʻOihana Wahine ʻo Sima Samar e haʻalele i kāna kūlana ma hope o kona hoʻopiʻi ʻia ʻana me ka ʻōlelo hōʻino no ka hana ʻana i "nā ʻōlelo kūpono ʻole" e hoʻohewa ana i ke kānāwai Shariʻa. E like me ka haalele ana, o ka make no ka olelo hoino. Akā naʻe, ʻaʻole mākou e lohe i nā ʻōlelo hoʻohewa mai ke Komohana e pili ana i nā ʻōlelo hōʻino a ka ʻaha hoʻokolokolo.
ʻO nā hopena no nā wāhine o ia ʻōnaehana hoʻoponopono hoʻopaʻi he weliweli. Ua ʻike ka AIHRC ʻO 150 mau hihia o ka hoʻopau iā ia iho ma waena o nā wāhine ma ke komohana o ka ʻāina i ka makahiki 2005 wale nō. ʻO nā wāhine e puhi ana iā lākou iho a make i ka hana pinepine ʻana ma muli o ka mare koi ʻia, i ʻae ʻia e ka wehewehe ʻana i ke kānāwai Shariʻa a ke kū nei i kahi wikiwiki weliweli. Ke piʻi aʻe nei nā hihia o ka hana ʻino i nā wahine. ʻO kahi wahine ʻōpio i kapa ʻia ʻo Gulbar ma ka ʻāina ʻo Baghdis i hana ʻino pinepine ʻia e kāna kāne, a ua puhi ʻo ia i ke ahi iā ia. ʻOiai ʻo ia e hoʻāʻo nei e hoʻōla mai ka wela nui e uhi ana i ka 40 pakeneka o kona kino, ʻaʻohe hana i hana ʻia e nā luna kūloko e mālama i kāna kāne.
I ka hopena o ka makahiki 2005, ua hahau ʻia ʻo Nadia Anjuman, ka mea haku mele 25 makahiki i mahalo nui ʻia e kāna kāne a make i nā ʻeha. Ua hoʻāhewa ka waha ʻōlelo UN ʻo Adrian Edwards i ka pepehi ʻana: "ʻO ka make ʻana o Nadia Anjuman … he mea pōʻino a he pohō nui loa iā Afghanistan. Pono e noiʻi ʻia, a ʻo ka mea i ʻike ʻia ke kuleana e pono e hoʻoponopono ʻia i loko o kahi ʻaha kānāwai kūpono.
ka New York Times Ua ʻōlelo hoʻohenehene ʻo ia inā e pepehi ʻia ʻo Rahman, "e hoʻi paha ʻo Afghanistan i ka hailuku i nā wahine a make no ka moekolohe." ʻO ka manawa e hoʻomanaʻo i ka pūnāwai i hala, i ka wā i hailuku ʻia ai ʻo Amina ʻo 29 makahiki o ka moku ʻo Badakhshan a make ma hope o ka hoʻopiʻi ʻia ʻana no ka moekolohe e kāna kāne a hoʻopaʻi ʻia e nā luna kūloko. e kiʻi iā Pelekikena Karzai e hoʻokō i nā pono kanaka āpau.
Ma muli paha o ka lewa o Afghanistan i kēia manawa, ʻaʻole e lawelawe ʻia ka hoʻopono no Gulbar, Nadia Anjuman, Amina a i ʻole nā wahine helu ʻole i hoʻopaʻa ʻia e kahi ʻōnaehana hoʻokolokolo i hoʻolālā ʻia e hana kūʻē iā lākou. ʻO ka noho mālie ʻana mai ka pāpaho o ke Komohana a me nā luna aupuni e hōʻike ana ʻaʻole pono ka "hoʻoikaika o Bush i Afghanistan" e hoʻoikaika i ka pale ʻana i nā pono wahine.
E hoʻomanaʻo, ua noho mālie nā luna hoʻomalu o Bush i ka hopena o kahi wahine Afghan wiwo ʻole i kapa ʻia ʻo Malalai Joya. ʻO Joya kekahi o nā lālā ʻōpio loa o ka hale pāremata o Afghanistan a he mea hoʻohewa ikaika i nā pūʻali koa fundamentalist kākoʻo ʻia e US. Ua ola ʻo ia i ʻehā mau hoʻāʻo pepehi kanaka a ua loaʻa iā ia ma mua o 100 mau mea hoʻoweliweli make. ʻO ka hana wale nō a ke aupuni Karzai i hana ai i kēia manawa, ʻo ia ka hoʻihoʻi ʻana i nā kiaʻi palekana i hoʻolako mua ʻia iā ia.
I ka hoʻomaka ʻana o ka makahiki 2005, ua hoʻopau ʻia ke kūlana o ka loea kūʻokoʻa UN e pili ana i nā pono kanaka ma Afghanistan, i paʻa ʻia e Cherif Bassiouni, ma ke noi a ka ʻelele US i United Nations. Ma mua o kona hoʻokuʻu ʻia ʻana, ua paʻi ʻo Bassiouni i kahi hōʻike e wehewehe ana i ka "hopu ʻia ʻole, ka hoʻopaʻa ʻana i ke kānāwai a me nā hana hoʻomāinoino i hana ʻia e nā pūʻali hui alakaʻi o ʻAmelika Hui Pū ʻIa," a me nā hana a kēia mau pūʻali "i hāʻule i lalo o ka wehewehe ʻana o ka hoʻomāinoino ʻana."
ʻAʻole kūʻokoʻa ka hihia o Abdul Rahman - hāʻawi ia i kahi laʻana o ka makaʻu i noho ai ka hapa nui o nā Afghans, ʻoi aku ka wahine. ʻOiai inā e noʻonoʻo koʻikoʻi kekahi i ka manaʻo o ke Komohana no ke kūʻokoʻa hoʻomana, ʻike ʻia ka liʻiliʻi o ka hopohopo no ka hana ʻino i kēlā me kēia lā i ke ʻano kanaka o nā wahine i hoʻopili ʻia i loko o ka ʻōnaehana kānāwai a me ka politika o Afghan, a i ʻole no ka hana hewa o nā pūʻali koa o Wakinekona ma Afghanistan. ʻO ka hapa nui o ka huhū i ka pilikia o Rahman, ʻaʻole i nānā i ka uhai ʻana i nā pono kanaka no ke Komohana ke kuleana pololei a hōʻike i ka hoʻowahāwahā ʻole ʻia i nā pono o nā wahine, nā mea maʻamau o ka ʻōnaehana hoʻoponopono o Afghan i kēia manawa.
Sonali Kolhatkar a James Ingalls he mau luna alakaʻi o ka Misiona Wahine o Afghanistan, a me nā mea kākau o ka puke e hiki mai ana, "Hoʻolaha ʻo Afghanistan: Wakinekona, nā Warlord, a me ka Propaganda o ka Honi” (Seven Stories, 2006).
Hāʻawi kālā ʻia ʻo ZNetwork ma o ka lokomaikaʻi o kāna poʻe heluhelu.
E Makana mai