Tʻo kāna Poʻalua ka helu 100th ka lā hoʻomanaʻo o ka hoʻomaka ʻana o ka noho ʻana o ʻAmelika ma Haiti. Ma Iulai 28, 1915, ua pae ka US Marines ma kahakai o Haiti, a noho i ka aina no 19 makahiki. ʻO nā pā kula, nā hui ʻoihana, nā neʻe kaiāulu, a me nā ʻaoʻao politika e hoailona ana i ka manawa me ke ano o ka noonoo ana a me ka hoikeike. Ua hoʻopaʻapaʻa kekahi poʻe ʻaʻole i pau ka US i ka noho ʻana iā Haiti, e like me ka waiho ʻana o nā kāmaʻa pūʻali koa i ka makahiki 1934. Ke hoʻohana nei kekahi mau mea hoʻoikaika i ka huaʻōlelo "humanitarian occupation" e wehewehe i ke kūlana o kēia manawa, e hōʻino ana i ka lilo ʻana o ke aupuni, ʻoiai ua mākaʻikaʻi nā pūʻali UN i ka ʻāina. no nā makahiki he 11. ʻOiai he mea ʻino a mahalo ʻole paha ka huaʻōlelo "ʻoihana kanaka" i kekahi e noʻonoʻo ana i ka lokomaikaʻi o ka pane ʻana i ke ōlaʻi ma Ianuali 12, 2010, aia kekahi mau mea like ma waena o ke aupuni kōkua o kēia manawa a me ka US Marine administration.
Ua hoʻouka ka US Marines iā Haiti i hoʻokahi haneli i hala aku nei e hoʻihoʻi i kahi kauoha i hoʻopau ʻia e ke kūʻē ʻana o ka poʻe mahiʻai i kapa ʻia ʻo ka pehea a me ka haunaele ma waena o nā elite. Ma waena o ka makahiki 1910 a me ka hoʻouka kaua ʻana o ka US Marines i ka makahiki 1915, he 7 pelekikena ʻo Haiti. Ua kākau maikaʻi ʻia nā hana a nā pūʻali noho. Nui nā pūʻali koa ʻAmelika i hele mai mai Jim Crow South, a ua lawe pū mai lākou i ko lākou kūlana kiʻekiʻe keʻokeʻo. Ua ʻike ʻia nā ʻano o ka moʻomeheu a me ka moʻomeheu Haitian, a ʻo ia hoʻi ka ʻike ʻana o ke koena o ka honua iā Haiti.
ʻO ka mea i ʻike ʻole ʻia ka ʻoihana koa i kēia manawa, akā e like me ka hoʻouka kaua ʻana o US i ka makahiki 1915 ua hoʻohālikelike ʻo ia i ka mana o Haitian a hāʻawi i ka hoʻopaʻi ʻole no nā pūʻali haole. I ka lā 29 o Pepeluali, 2004, ua hele mai kekahi pūʻali aupuni lehulehu i alakaʻi ʻia e ʻAmelika e hoʻopau i ka manaʻo kūʻē ma hope o ka hoʻololi ʻana i ke aupuni kākoʻo ʻia e US. Ua haʻi aku ʻo Pelekikena Jean-Bertrand Aristide ua "kidnapped" ʻo ia ma luna o kahi mokulele koa US, e hoʻolei ʻia i ka Repubalika ʻApelika Waena. ʻAʻole i ʻike nui ʻia ka imperialistic ma lalo o ka hae UN, ʻo MINUSTAH (ka International United Nations Mission for the Stabilization of Haiti) i lawe ʻia ma Iune 1, ʻae ʻia e ʻŌlelo hoʻoholo UN 1542. ʻO ka polyglot i piʻi ma luna o nā pūʻali koa 13,000 mai 54 mau ʻāina e alakaʻi ʻia e Brazil, ka mea e koi nei i kahi noho paʻa ma ka Security Council. Eia nō naʻe, ua ʻike ka poʻe he nui ma Haiti iā MINUSTAH e lawelawe ana i nā pono o ʻAmelika, e like me ka haʻi ʻana o ka limahana NGO Haitian ʻo Yvette Desrosiers: "Huna nā ʻAmelika i ko lākou mau maka, hoʻouna lākou i nā Brazilian, ʻAmelika… Ua hoʻololi hou ʻia ka mana o ka ikaika i kēlā me kēia makahiki, ʻoiai ʻo Haiti he haʻahaʻa haʻahaʻa loa o nā hewa kolohe (8.2 no 100,000 poʻe) ma mua o ka nui o kona mau hoalauna Karipiano e like me Iāmeka, ʻaʻohe ona misionari UN (54.9), a i ʻole Palakila, ke poʻo i ka misionari UN (26.4).
No ke aha e hoʻololi hou ʻia ai kāna kauoha, ma hope o ke koho balota 2006 i lawe ai iā René Préval a me kāna ʻaoʻao alakaʻi ʻo Lespwa i ka mana? Hoʻoikaika nā hoa hana ma Haiti ʻo ka huaʻōlelo "stabilization" e pili ana i ka mālama ʻana i nā alakaʻi ʻoluʻolu ma ke keʻena a me ka hoʻopau ʻana i ka ʻae. I ka makahiki 2009, ua hoʻolauleʻa nā mea hoʻoikaika i kā lākou hakakā ma luna o Aristide e kāhea aku i ka hoʻonui ʻana i ka uku haʻahaʻa, mai 70 gourdes i ka lā ($1.75) a i 200 ($5). Ua koho lokahi na hale o ka Ahaolelo elua e apono ia. Eia naʻe, ma kahi hoike no ia mea he mau lā ma ka ʻāina e kākau ai, Ua wehewehe ʻo Paul Collier ka mea hoʻokele waiwai o Oxford i kahi hoʻolālā no ka mākaʻikaʻi, hoʻopuka i ka mango i waho, a me nā hale hana lole subcontracted. Ua manaʻo ʻo ia iā Bill Clinton ma ke ʻano he ʻelele kūikawā ʻo UN. Ua hui ʻo Clinton a me ke Kakauolelo ʻAmelika Hui Pū ʻIa ʻo Hillary Clinton me Préval i ke kākoʻo ʻana i ka Collier Report, a me Bill Clinton ninau akea i ka hoonui uku haahaa me ka hoʻohaʻahaʻa ʻana i ka "pono hoʻohālikelike" o Haiti (Nā palapala WikiLeaked e wehewehe i ka nui o ke kaomi i hoʻohana ʻia no ka mālama haʻahaʻa ʻana i ka uku). I ka hopena, Ua hōʻole ʻo Préval i ka piʻi ʻana o 200 gourdes, kākau kumukānāwai ma kahi kiʻi o 125 gourdes (ʻoi aku ma mua o $3) no nā limahana ma nā hale hana lole ma waho. I ka hoʻonui ʻana i ka ikaika o nā hōʻikeʻike alanui i ka pane ʻana, ua pane aku nā pūʻali koa UN me ka ikaika e piʻi nui ana–e lawe ana i kahi alakaʻi ma mua o ke kākoʻo ʻana i nā mākaʻi, e like me kā lākou kauoha.
Ua hoʻopaʻapaʻa kekahi poʻe ua pōmaikaʻi ka loaʻa ʻana o 11,000 mau koa ma ka ʻāina e kōkua i ke kākoʻo logistical i ka pane ʻana i ke olai. Eia naʻe, hāʻawi ka pūʻali koa i nā logistic liʻiliʻi wale nō i ke kūkulu hou ʻana. Eia kekahi, ua nīnau ʻia ka maikaʻi o kā lākou hana kūkulu hale ma hope o ka puka ʻana o ke kolera i ʻOkakopa, ʻeiwa mahina ma hope o ke ōlaʻi. Ua hoʻolaha ʻia nā pūʻali koa UN i hoʻopaʻa ʻia ma waho o Mirebalais i kā lākou mea fecal i loko o ka wai wai leaky mai ke kumu, e holo ana i ka muliwai nui o Haiti. I loko o nā lā, ka laha ka laha i ka aina a pau. Ma waho aʻe o kēia hōʻike epidemiological, hōʻike genetic kuhikuhi i nā pūʻali koa mai Nepal mai ke kumu. ʻOiai ʻo ka nui o nā hōʻike ʻepekema, ua ʻōlelo ka UN i ka pale ʻana no kahi maʻi maʻi i loaʻa make ma luna o 8,500 kanaka i nā makahiki ʻehā a hoʻomau i ka pepehi kanaka. Loio mai ka Institute for Ka Pono a me ka Demokalaka ma Haiti a me ka Bureau des Avocats Internationaux hoʻopiʻi i ka U.N. ma ka aoao o ka poe i hoehaia a me ko lakou mau ohana. Eia naʻe, ma Ianuali 2015, he mau lā ma mua o ka makahiki ʻelima o ke ōlaʻi, he luna kānāwai ua hōʻoia i ka palekana o ka UN. ʻOiai e hōʻike ana kēia i ka noi nui loa o ko lākou pale ʻana, ua hōʻoia pū ʻia ma hope kekahi mau hihia o ka hoʻomāinoino lawe kūʻē i nā pūʻali koa UN.
A Wahi a ka ʻōlelo a Haitian konstitition se papye, bayonèt se fè: “he kumukānāwai he pepa, he bayonet o ka hao. ʻO ia hoʻi, ʻaʻole ʻoi aku ka ikaika o ka peni ma mua o ka pahi kaua. ʻO ka ʻoiaʻiʻo i ka wā o ka ʻoihana, paʻi ʻia ka peni e ka pahi kaua. I ka makahiki 1915 US Marines Occupation, ua haʻaheo ʻo Franklin Delano Roosevelt e kākau ponoʻī i ke kumukānāwai Haitian-i apono ʻia i ka makahiki 1918-ʻo ia ka mea i wehe i ka ʻāina no ka noho ʻana o nā haole, a ua hoʻokumu i ka linguistic hegemony o nā papa aliʻi ma ke kapa ʻana i ka ʻōlelo Pelekane ʻo ia wale nō ka ʻōlelo kūhelu. I ka wehe ʻana i ke ala no nā ʻoihana mahiʻai o ʻAmelika e like me United Fruit e kūʻai i nā ʻāpana ʻāina, ua ʻae ke kumukānāwai o ka makahiki 1918 i nā mea hoʻopukapuka kālā o nā ʻāina ʻē a me nā mea kālepa kūloko e hoʻokolo i nā kālepa ʻē aʻe me ka lawe ʻana i nā tausani o nā mahiʻai mahiʻai. Akā ua hoʻomaka pū kekahi i ka nui pehea kipi. I ka pane ʻana, ua hoʻonoho nā marine i ke kino ʻoki ʻia o Charlemagne Péralte, ka mea a lākou i ʻike ai ʻo ia ka mea kākau naʻauao o ka neʻe kūʻē kūʻē, i hōʻike ʻia ma kahi ākea ākea - he ʻōlelo aʻo i nā poʻe ʻē aʻe.
Ua hoʻokomo pū ʻia nā hoʻololi kumukānāwai i ka wā o ka noho ʻana. Ma waho aʻe o ke kākoʻo ʻana i ka hōʻole ʻana i ka hoʻonui uku haʻahaʻa, ʻike ʻia ʻo Bill Clinton a me ka UN no ka hoʻokomo ʻana i nā hoʻoponopono kumukānāwai. ʻO ke kumukānāwai 1987 o Haiti ʻo ka hopena o ka mea Fritz Deshommes i kapa ʻia he hoʻokumu hou ʻana o ka lāhui. Hoʻoholo ʻia me ka ʻoi aku o 90% o ka balota i ka lā 29 o Malaki, 1987, ua hōʻoia ke kumukānāwai i nā kuleana politika liberal, e like me ke kūʻokoʻa o ka paʻi ʻana, ka hoʻomana, a me ka ʻaha kanaka, a me nā pono pilikanaka, e like me ka hoʻonaʻauao a me ka hale. Eia kekahi, ua hoʻokiʻekiʻe ke kumukānāwai i ka Haitian Creole ma ke ʻano he ʻōlelo kūhelu me ka ʻōlelo Farani. I loko o kahi ʻāina e ʻā ana mai 29 mau makahiki o ke aupuni dictator Duvalier a me ka makaʻala i ka mana hoʻokō kikowaena, ua hoʻokumu ʻia ke keʻena o ke Kuhina Nui, e ʻāpono ʻia e ka Pāremata. Ua māhele pū ʻia ka mana ma ka Territorial Collectivity, me 570 mau ʻāpana hui.
Eia naʻe, mai ka hoʻomaka ʻana o ka noho ʻana, ua hoʻohuli ʻia kekahi o kēia mau ʻōlelo e nā hoʻololi hou. i hala ma lalo o nā kūlana opaque. Ma ʻApelila 2010, ua koho ka pāremata e hoʻopau iā ia iho e hana i ke ala no ka Interim Haiti Reconstruction Commission (IHRC), i alakaʻi ʻia e Bill Clinton. I ka hoʻi ʻana mai o ka Pāremata i ka makahiki 2011, ʻo ka hana mua i waiho ʻia no lākou ʻo ka ʻae ʻana i nā hoʻololi i ke kumukānāwai. ʻO Pelekikena Michel Martelly, ka mea lanakila mai ka pōʻai ʻelua o ke koho balota me hoʻopaʻa haʻahaʻa i ka poʻe koho pāloka o 22%–emi iho ma mua o ka hapalua o na koho balota 2006 i hala–i koiia no ka hooiaio ana. Ua hui pū ʻia ʻo ia e kekahi mau ʻoihana ʻē aʻe, me ka makemake nui e kapa inoa i ka inoa Aha Koho Balota mau i ke kaʻina hana top-down, wikiwiki i pōmaikaʻi i ke aupuni o kēia manawa. Ma waena o kēia huikau, ʻaʻole maopopo i ka mana hope o nā hoʻololi, a ʻo ka ʻōlelo Farani wale nō i paʻi ʻia.
Me kēia kānalua ʻole, ua noʻonoʻo kekahi mau ʻāpana i ka hoʻololi ʻana i ke kumukānāwai. hoʻokō pono. I ka wā i kū ai ʻo Pelekikena Martelly i kahi kūʻē e ulu nei i lanakila i ka hoʻokuke ʻana i ke Kuhina Nui ʻo Laurent Lamothe i Dekemaba 2014, he mea kāhāhā i nā kumu aʻoaʻo kulanui, limahana NGO, a me nā mea hoʻoikaika i nā hoʻololi kumukānāwai. i ua ʻae ʻia. ʻO ka maʻalahi, ʻo kekahi o nā hoʻololi i komo i ka inoa ʻana o ka Pelekikena i Kuhina Nui me ka ʻole e koi ʻia i ka ʻae ʻana o ka Pāremata piha. Akā, ʻae ke kumukānāwai hou i nā alakaʻi wale nō o nā hale ʻelua e ʻae-ʻelua mau kānaka i kuleana nui i ka hoʻolōʻihi ʻana i kā lākou kauoha ma hope o ka ʻaelike i loaʻa me Martelly. ʻO ka huikau hou ʻana i ke kūlana, ua hoʻoholo ʻia nā ʻōlelo o ka hale haʻahaʻa a me ka hapakolu o ka Senate e hoʻopau i Ianuali 12, ʻo ka makahiki ʻelima o ke olai, ʻo ia hoʻi, ʻo nā hale ʻelua ma lalo o ka quorum. I ka wā e hāʻule ai ka Pāremata, ua ikaika ka lima o ka Pelekikena Martelly, a ua ulu ka manaʻo o ka honua e "kūkākūkā" e pale aku i kahi "pilikia politika". ʻO ka hopena, ua laina nā hui honua e like me ka European Union, ka US, ka UN, a me ka World Bank e kākoʻo iā Martelly. ʻAʻole i ʻōlelo iki kēia mau mea hana i ka "democracy" i ka wā i hoʻololi ai ʻo Martelly i nā mea āpau akā he hapa wale o nā mayors o ka ʻāina. Ua hōʻike lākou e hoʻomau lākou i ke kākoʻo i ke aupuni o Haiti ʻoiai ʻo ia e noho aliʻi ma ke kauoha. ʻO kēia kūlana like, e hoʻoholo ana ma ke kauoha, ua haʻi ʻia e ka nui o kēia mau keʻena honua i ka makahiki 1999 ke kumu i hoʻokuʻu ai lākou i ke kōkua iā Haiti. He aha ka mea e hiki ai ke hoʻololi i ka naʻau o nā keʻena haole?
ʻOiai ʻo nā hui e like me ka United Fruit Company i pōmaikaʻi nui mai ka hoʻouka kaua ʻana o US i ka makahiki 1915, ke hoʻāʻo nei nā ʻoihana mining multinational e hoʻohana i ka mana kūʻokoʻa o Haiti i ka wā e noho nei. ʻOiai ua kākoʻo kālā ka UNDP i kahi haʻawina i nā makahiki 1970, ua hoʻonui nui ʻia nā hana mining ma hope o ke ōlaʻi. Ma ka lā 11 o Mei, 2012, nā hōʻike o nā ʻaelike eli ua ʻike ʻia ma ka nūpepa. Me ka waiwai i manaʻo ʻia he $20 biliona, he waiwai nui kēia. Eia nō naʻe, hāʻawi ʻia i ka ʻōnaehana ʻo Haiti, ʻoi aku ma hope o ke ōlaʻi, aia lawa ʻole ka mana o ka ʻāina a me ka ʻike loea e loiloi i nā ʻaelike. ʻO ka mea nui, ua hāʻawi ʻia nā ʻaelike "hoʻohana". me ka ʻae ʻole ʻana o ka Pāremata. Eia naʻe, ua pane aku ka Pāremata, me ka hoʻopuka ʻana i kahi ʻōlelo hoʻoholo e kāhea ana i ka moratorium ma ka hana ʻana ma Haiti, me ka haʻi ʻana i ke ʻano o ke kānāwai o nā Kuʻikahi ma ke ʻano he mea nui o lākou. Ma hope koke iho, ua kiʻi maikaʻi ka ʻoihana Martelly i ka World Bank e kākoʻo i kāna hoʻoikaika ʻana e hoʻoponopono hou i kāna mau kānāwai mining a loaʻa ke kākoʻo mai ka Ka Waihona Monetana (IMF) e hoʻokele i nā ʻaelike mining a hana i kahi cadaster aupuni.
Nā kaiaulu a me nā hui kaiaulu ua hoʻonohonoho i paipai i ko lakou makemake a pale i ko lakou mau pono. ʻO ka pilikia ke komo ʻana a me ka ʻae ʻia o nā kaiāulu kūloko, no ka nalowale ʻana o ka ʻāina mahiʻai a no laila ke ola o ka poʻe mahiʻai, ʻaʻole hoʻi e haʻi i nā kumu nui o ka pōʻino o ke kaiapuni. ʻOiaʻiʻo, nā ʻaelike ʻaʻole i hoʻolako no ka loiloi kaiapuni a i ʻole nā pale. ʻO ka hope, ua hoʻopau nā ʻaelike i ka hapa nui o nā loaʻa ma waho o ka ʻāina. Ua kōkua ka hoʻolaha civic i ka hoʻopaʻa ʻia ʻana o ka hana eli ma Haiti i ke kākau hou ʻana o ke aupuni i ke kānāwai. ʻO ke kūlana politika i ka makahiki 2015, me ka ʻole o ka pāremata a me ka Pelekikena Martelly e noho aliʻi ana ma ke kauoha, hiki ke ʻae i ka hoʻomaka hou ʻana o ka mining. ʻO kēia - ma kahi o nā hoʻolālā hoʻomohala ʻē aʻe e like me mākaʻikaʻi kiʻekiʻe e hoʻopōmaikaʻi i nā pono o nā ʻāina ʻē ma ka lilo o nā kaiāulu kūloko - ʻo ia ka mea hoʻoikaika nui o nā hoa hana i ka mea i kapa ʻia ʻo ke kākoʻo "kaiāulu honua" no ka hana mau. ʻOiaʻiʻo, ua haʻi ākea nā hui i ka noho ʻana o MINUSTAH e ʻimi ana i nā hoʻopukapuka haole.
In 1915, ua piʻi ka Emepera ʻAmelika; i ka wā o ke kaua Sepania-ʻAmelika, ua hopu ʻo ʻAmelika i ka mana o Panama, Puerto Rico, a me ka Philippines. ʻO ka mea i kapa ʻia ʻo "Dollar Diplomacy" i hāʻawi i ke ala i ka ʻoi aku ka naʻauao "mission civilatric"ʻo Wilson, nona ka lohi i ka mea āna i kapa ai "ke kaua e hoʻopau i nā kaua āpau" i ʻae ʻia ka US e hoʻopaʻa ʻia i ke kuleana. I kēia manawa, ke hōʻike nei ka US Empire i nā hōʻailona o ka haʻalulu. ʻO ka hōʻai'ē kālā o US iā Kina a me Saudi Arabia e pale ana i nā pono kuleana kanaka, ua hāʻawi ka European Union a me Iapana i nā counterweights i ka hegemony o ke kālā US, ʻo ka hapa nui o nā aupuni ʻAmelika Latin i koho i nā aupuni hema i hoʻokumu i nā hui hui e kūʻē i ka US, a me Bush's. Ua hoʻokō ʻia ka hoʻouka kaua ʻana o Iraq i ka makahiki 2003 me ka ʻole o ka pōmaikaʻi o ka UN. Ma kēia pōʻaiapili o ka hoʻihoʻi ʻana i ka imperial, hāʻawi ʻo Haiti i kahi pae no ka hoʻoponopono hou ʻana. ʻO Haiti i ka makahiki 2004 i hui hou ai ʻo Farani a me ʻAmelika no ka hoʻokuʻu ʻia ʻana o Aristide. Ua paʻi ka ʻēheu ʻākau Heritage Foundation i kahi pepa kūlana i ka lā ma hope o ke ōlaʻi e pili ana i ka manawa hope no ka US e hōʻoia hou i ka noho aliʻi ʻana ma ka ʻāina i hoʻopau ʻia e nā pūʻali koa UN, nā kōkua olakino Cuban, a me nā hui Venezuelan e like me Petro Caribe.
I kēia lā, hoʻohewa ʻia ka 1915 US Occupation no ka mea imperialistic. I kēlā manawa, akā naʻe, ua hauʻoli ʻo ia i ke kākoʻo tacit a me ke komo ʻana i kekahi manawa mai nā ʻāpana o ka heluna kanaka US. Peresidena Hoover kono i ka Tuskegee Institute e komo i kahi hoʻololi, e kōkua ana i ka hoʻokumu ʻana iā Damien, ke Kula ʻo Agronomy. A ua kūkulu nā pūʻali i kahi ʻupena o nā alanui e alakaʻi ana mai nā kūlanakauhale panalāʻau a i ke kapikala, kahi i maʻalahi i ka hōʻiliʻili kālā a me ka hoʻokumu ʻana i Port-au-Prince. ʻO nā loiloi "kūpono" o ka 1915 Occupation e nānā i kēia mau haʻawina. Eia nō naʻe, ʻaneʻane e noʻonoʻo mau ʻia kēia mau mea i ka hoʻomanaʻo ʻana i ka hui kaiaulu, i ka hoʻohālikelike ʻana i nā ala e hana ʻia ai ka ʻoihana kanaka i kēia manawa e ka lehulehu. ʻOiai ua hoʻohewa ʻia ka hana kōkua kanaka ma nā moʻolelo koʻikoʻi no ka nele o ka hoʻonohonoho ʻana, nā hemahema i ka lawe ʻana, a me nā hemahema - ʻoiai ma kahi ʻO Iune 3 ka hōʻike ʻana o ke Keʻa ʻulaʻula - ke haʻalele mau nei ke kūkākūkā i ka manaʻo maikaʻi o nā haole.
He aha nā kumu no ka ʻokoʻa o ka hoʻomaopopo ʻana i ka 1915 Marines Occupation a me ka ʻoihana kanaka i kēia manawa? Pono e ʻōlelo mua ʻia he ʻokoʻa ka manaʻo, a laila a i kēia manawa. I ka manawa pōkole, ua loli nā manaʻo; ʻo ka "kaumaha a ke kanaka keʻokeʻo" a me nā ʻōlelo ākea o ke kūlana kiʻekiʻe keʻokeʻo - ma ka liʻiliʻi loa i ka rhetorically - waiho ʻia i ka ʻaoʻao ʻākau. Pono e hana ʻia nā ʻāpono no ke komo ʻana ma ke ao holoʻokoʻa, 'humanitarian' grounds, ʻoiai ua kapa ʻia ka anthropologist Farani ʻo Michel Agier i ka humanitarianism ka "lima hema o ke aupuni.” ʻO ka mea e pono ai he moʻolelo koʻikoʻi o kēia manawa, a maopopo loa e hou i ka noe o ka manaʻo. ʻO ia kūlana e koi ai i ka wiwo ʻole o ka pono, e ʻae i nā hopena no ka pale ʻana i kēia mau lā kako, e like me Charlemagne Péralte a i ʻole Dessalines.
Makemake au e hoʻomaikaʻi aku iā Alex Dupuy lāua ʻo Ellie Happel no kā lāua ʻōlelo hoʻohewa a me ka ʻōlelo aʻo. ʻO Mark Schuller ka Luna Hoʻokele o Anthropology a me NGO Leadership and Development ma Northern Illinois University a pili pū me ka Faculté d'Ethnologie, l'Université d'État d'Haïti. ʻO ia ka mea kākau a i hoʻoponopono pū ʻia paha o nā puke ʻeono, me nā puke e hiki mai ana Nā haʻalulu ma Haiti. ʻO Schuller ka luna alakaʻi / hui pū ʻana o ka palapala Poto Mitan: Nā Wahine Haiti, Nā kia o ka hoʻokele waiwai honua (2009), a e hana ana i kekahi mau hana lokahi.
Hāʻawi kālā ʻia ʻo ZNetwork ma o ka lokomaikaʻi o kāna poʻe heluhelu.
E Makana mai