I nā makahiki ʻelua i hala iho nei, ua hōʻemi nui ka media US i kā lākou uhi ʻana iā Afghanistan. Wahi a ka American Journalism Review ʻekolu wale nō hui nūhou–Newsweek, Associated Press a me ka Washington Post–ua hoʻonoho ʻia nā mea hoʻolaha manawa piha ma Kabul. ʻO ka mea liʻiliʻi i paʻi ʻia e kālele nui ʻia i nā moʻolelo maikaʻi, nā loli haʻahaʻa a me ka hōʻike kūʻē ʻole ʻana o nā ʻōlelo a ka hoʻokele Bush. ʻAʻohe liʻiliʻi a ʻaʻohe koʻikoʻi e pili ana i nā hopena o ka pūʻali koa US a me ka noho politika. No ka laʻana, ma Malaki 18th, ua hōʻike ka New York Times 'Joeel Brinkley lāua ʻo Carlotta Gall i ko Condoleezza Rice kipa i Afghanistan a me kāna ʻōlelo ʻana "ʻaʻohe moʻolelo maikaʻi aʻe ... ma mua o ka hoʻomohala democratic o Afghanistan". Ua ʻae like ʻo Brinkley lāua ʻo Gall me Rice - ʻaʻole lākou i haʻi i ke ʻano o ka hoʻokō ʻana o ke aupuni koʻikoʻi i nā koa kaua i kākoʻo ʻia e US e hōʻoki nei i ka demokala.
ʻAʻole kēia he mea hou. I ka hoʻomaka ʻana o nā makahiki 1990, ʻo nā hana ʻino loa a nā mea kaua Mujahadeen (me kekahi mau lālā o ke aupuni o kēia manawa) i hopena i nā ʻumi kaukani o nā make kīwila a me nā haneli haneli o ka poʻe mahuka i loko o ʻehā makahiki ma Kabul wale nō. I loko o ia manawa, ua hāʻule nui ka pāpaho. I ka hopena o nā makahiki 1990, i ka wā e hoʻokō ai ka Taliban i kā lākou mau kānāwai hoʻokaumaha, ʻaʻole i nānā ka poʻe media. I ka makahiki 2000, i ka wā i hoʻopaʻa ʻia ai nā ʻumi tausani o ka poʻe mahuka o Afghan i loko o nā kūlana weliweli i nā kahua hoʻomoana ma ka ʻaoʻao Pakistani o ka palena, ua hoʻomau ʻia ke ʻano o ka noho mālie. I ka wā wale nō i puhi ʻia ai nā kiʻi Buddha o Bamiyan, a i ʻole ka hoʻouka ʻana o 9-11 i hana ʻia ʻo Afghanistan e pono ke nānā aku.
No ke aha i nānā ʻole ai ka poʻe pāpaho i kēia lā i kā Afghanistan a me nā ʻōlelo a Bush no ke "kūʻokoʻa a me ke aupuni democracy"? ʻOiaʻiʻo, ʻo ka hapa nui o ka poʻe Afghans ua ʻapo i ka ʻōlelo hoʻohiki no ke koho ʻana i ko lākou mau alakaʻi ponoʻī ma o kahi ʻōnaehana koho, ʻoiai ua kau ʻia kekahi mau ʻano o ke aupuni demokala iā lākou e kahi ʻāina ʻē. Akā ʻo ka mana o nā poʻe koa undemocratic i hoʻopaʻa i ka manaʻo o ka poʻe Afghan. I koʻu kipa ʻana i Afghanistan i hoʻokahi mahina i hala aku nei, ua kamaʻilio wau me nā mea hoʻoikaika politika pro-democracy kūʻokoʻa e like me Malalai Joya, ka mea i koi ʻia e hana i kāna hana ma lalo o ka honua. Me ka makaʻu i ka hoʻouka ʻia ʻana e nā aliʻi kaua, hoʻohana lākou i nā inoa hoʻopunipuni a huakaʻi hoʻokaʻawale a me nā kiaʻi kino. Ua hālāwai au me nā poʻe nūpepa e hoʻoweliweli nei i ko lākou ola e hōʻike i nā hewa o nā aliʻi kaua i mua o nā hoʻoweliweli aupuni.
Ua koho ka hapa nui o nā Afghans iā Hamid Karzai, ʻoiai ʻo ia he papeti US. Ua hana lākou pēlā no ka mea ua hoʻohiki ʻo ia ʻaʻole e kuʻikahi me nā aliʻi kaua. Akā ma hope o kona koho ʻana, ua koho ʻo Karzai i ke kiaʻāina mua o Herat, ʻo Ismail Khan, he pūʻali koa misogynist fundamentalist, i Kuhina no ka Energy. Ua koho ʻo Karzai i kahi lawehala kaua kaulana, ʻo Abdul Rashid Dostum, ma ke ʻano he poʻokela o ka pūʻali koa aupuni. Ua hoʻomaikaʻi ʻia kēia mau neʻe ʻana e ka ʻelele US ʻo Zalmay Khalilzad ma ke ʻano he "naʻauao", ʻoiai ʻo ka hōʻike hou ʻana o ke Komisina Kūʻokoʻa Kuleana Kuleana o Afghanistan i hōʻike i kahi makemake nui i waena o Afghans ma ka ʻāina no ka hoʻopono no nā hewa kaua i hala i hana ʻia e nā poʻe like me Khan a me Dostum. ʻO ka poʻe Afghans aʻu i hālāwai ai, ua makemake nui lākou e ʻike i ka wehe ʻana o nā aliʻi kaua, a hoʻopaʻi ʻia, ʻaʻole i uku ʻia me nā kūlana aupuni.
Ma waho aʻe o kāna "hoʻomohala democratic", hōʻole ka luna hoʻomalu o Bush e haʻi i nā pilikia koʻikoʻi o ke ola a me ka make e hoʻopilikia nei iā Afghanistan. Ma muli o ka hoʻolohe ʻana, ʻaʻole uhi ka media US i ka hakakā no ke ola. Ma ka 2004 National Human Development Report for Afghanistan, i alakaʻi ʻia e United Nations, ua helu ka ʻāina i ka 173 mai 178 mau ʻāina e pili ana i ka hoʻomohala kanaka. ʻElima wale nō mau ʻāina, ʻo nā mea āpau ma sub-Saharan Africa, ʻoi aku ka ʻino: Burundi, Mali, Burkina Faso, Niger a me Sierra Leone. ʻO ka poʻe mahuka, ka mea i hoʻi mai (i kekahi manawa i koi ʻia) i hoʻomaikaʻi nui ʻia e ka hoʻokele Bush ma ke ʻano he hōʻike o ke kūʻokoʻa o Afghan, i kēia manawa ʻaʻohe home i ko lākou ʻāina ponoʻī a ua hoʻohuli i nā ʻāpana o Kabul i mau kahua hoʻomoana. ʻAʻohe o lākou home a liʻiliʻi a ʻaʻohe hoʻomaʻamaʻa, manawa hana, a mālama olakino paha. ʻO ka make ʻana o ka makuahine, ʻoi aku hoʻi ma nā panalāʻau kahi e noho ai ka hapa nui o Afghans, aia i waena o ka mea kiʻekiʻe loa ma ka honua, e like me ia ma mua o 9-11 i ka wā i haʻalele ʻole ai ka poʻe media iā Afghanistan. ʻO ka hoʻonaʻauao - i ʻōlelo nui ʻia e ka hoʻokele Bush ma ke ʻano he ana o ka kūleʻa o ke kulekele US ma Afghanistan - ua manaʻo ʻia ʻo ia ka "ʻoi loa o ka honua" e UN. Ma waho o Kabul he liʻiliʻi nā manawa hoʻonaʻauao no nā kaikamahine a me nā wahine Afghan. Ma nā kūlanakauhale, ua haʻi ʻia iaʻu ʻo ka hapa nui o nā kula he haʻawina i kaupalena ʻia i nā haʻawina Islam.
ʻO ka hapa nui o nā wahine e ʻaʻahu nei i ka burqa (pale), a i ʻole hijab, ma Afghanistan.
He mea maʻalahi loa kēia o ka hoʻoluhi ʻana i nā wahine, akā ua hoʻohana ʻia e ka hoʻomalu ʻo Bush a me ka media ma hope o 9-11 e ʻike i ka hana ʻino o ka Taliban i nā wahine. Pēlā nō, ʻo ka haʻalele ʻana i ka burqa ma hope o ka hāʻule ʻana o ka Taliban i hoʻohana nui ʻia e ka media e hōʻike i ka "hoʻokuʻu ʻana" o nā wahine. I kēia lā ma nā kūlanakauhale a me nā panalāʻau ma waho o Kabul, ʻaʻahu ka hapa nui o nā wahine e like me kā lākou hana ma lalo o ke aupuni o Taliban. Ua haʻi mai ʻo Nasreen, he 18 makahiki i ka mahuka e noho ana ma Heart, ʻaʻole makemake ʻo ia e ʻaʻahu i kona hijab, akā makaʻu ʻo ia i ka hoʻohuli ʻana i ka nānā nui i loko o kahi lewa e kūʻē nei i nā wahine.
Aia kahi hiʻohiʻona maʻalahi ma aneʻi: ma mua o 9-11 ʻaʻole i manaʻo ka media i Afghanistan a me kāna mau pilikia he nui (ʻo ka hapa nui o ia mau mea i hoʻomaka ʻia e nā kulekele US i nā makahiki 80 a me 90) pono e uhi. Ma hope o 9-11, i ka manawa kūpono no ka hoʻomalu ʻana o Bush e hōʻike i ka hoʻokaumaha nui a me ka ʻilihune e like me ke kumu o ke kaua, ua hoʻokō ka media. I kēia manawa, ʻoiai ka hoʻomau ʻana i ka hoʻokaumaha a me ka ʻilihune, ua haʻi mai ʻo Bush lāua ʻo Rice iā mākou ua "hoʻōla ʻia" ʻo Afghanistan e kā mākou pūʻali koa a me ka hoʻokomo ʻana i ka "democracy" a no laila ʻaʻole pono ia i kā mākou nānā. Ke hoʻomau nei ka pāpāho i ka makemake o ke aupuni.
ʻO ka poʻe i kākoʻo ʻia e ka poʻe ʻAmelika ma hope o 9-11 ke ʻeha hou nei ma muli o ka nele o ka nānā a me ka hoihoi. ʻO nā haʻawina i nā papahana hoʻopakele ola e like me nā haukapila, nā keʻena hauʻoli, nā kula a me nā keʻena hoʻomaʻamaʻa, ua hāʻule. ʻO nā pūʻali koa pūʻali koa i alakaʻi ʻia e nā koa kaua i kākoʻo ʻia e US ua pani i ka Taliban, e hoʻolako kālā i kā lākou mau pūʻali koa ma o ke kūʻai aku ʻana i ka heroin. I ka wā pōkole, ua loaʻa i kēia hoʻokō nā hopena kūpono no ka poʻe o Afghanistan. I ka wā lōʻihi, hiki ke loaʻa hou ka hopena weliweli a me ka haʻalulu, e like me ka hoʻouka ʻana o 9-11, ʻo ka nele o ka hoʻolaha ʻana o ka media no ka piʻi ʻana o kēia mau pūʻali koa.
**E hana i ka hana**
Hiki iā ʻoe ke hoʻokaʻaʻike i ka media nui me ka hoʻohana ʻana i kahi mea hana maʻalahi ma kā mākou pūnaewele, www.afghanwomensmission.org , a paipai iā lākou e hoʻonui a hoʻomaikaʻi i kā lākou uhi ʻana iā Afghanistan (kahi palapala hāʻawi ʻia).
ʻO Sonali Kolhatkar ka Luna Hoʻokele o ka Misiona Wahine Afghan, kahi waiwai ʻole o ʻAmelika e hāʻawi kālā i nā papahana olakino, hoʻonaʻauao, a me nā hoʻomaʻamaʻa no nā wahine Afghan. ʻO ia hoʻi ka mea hoʻokipa a me ka hui pū ʻana o Uprising, kahi papahana lekiō kakahiaka i kēlā me kēia lā ma KPFK, Pacifica ma Los Angeles. Hiki ke loaʻa iā Sonali ma [pale ʻia ka leka uila]
Hāʻawi kālā ʻia ʻo ZNetwork ma o ka lokomaikaʻi o kāna poʻe heluhelu.
E Makana mai