MAS a me ka Coup
Ua komo ʻo Evo Morales i ke koho balota 2019 i kaulana loa, akā ua nalowale kekahi o kona luster ma hope o kona noho ʻana i ke keʻena mai ka makahiki 2006. Ua pilikia kona kaulana ma hope o kona nalowale ʻana i kahi referendum aupuni 2016 e hoʻopau i nā palena manawa (51 pakeneka o ka poʻe koho i koho ʻole) a a laila huli i nā ʻaha hoʻokolokolo e hoʻopau i ka hopena. I ke alakaʻi ʻana i ke koho balota 2019, ua loaʻa iā ia ka hoʻohewa ʻana ʻaʻole wale mai nā hoa paio ʻākau, akā mai kekahi poʻe kākoʻo ma ka hema.
Ua hoʻopiʻi ka poʻe ʻēheu hema o Morales i kona haʻalele ʻana mai nā ʻōlelo hoʻohiki koho nui loa o ka pāʻina i ka makahiki 2016 - ka hoʻohele hou ʻana i ka ʻāina, nā kākoʻo no ka ʻoihana liʻiliʻi liʻiliʻi, ka hoʻololi ʻana i ka hoʻokele waiwai - a me kāna hoʻoholo e hoʻomau i ka hana extractivist agenda. Ua ʻike lākou ʻo ka hiki ʻole ke hoʻololi i ka hoʻokele waiwai o Bolivia (ke hilinaʻi nui nei i ke kinoea, ka mining, a me ka soy) kaohi i ka hiki ke hoʻololi radical a ʻo ka ʻae ʻana i nā elite agro-industrial ʻēheu ʻākau i hāʻawi iā lākou i ka mana hou aku i loko o ka mokuʻāina MAS. ʻO Morales, ma kāna ʻaoʻao, ua koi ʻo ia he mea nui kēia mau ʻae ʻana a me nā papahana hoʻomohala e hiki ai i ke aupuni ke hoʻokō i kāna kumuhana a hoʻemi i ka pae ʻilihune.
ʻO kēlā me kēia mau hemahema, ua hana nui ke aupuni MAS o Morales i ka hoʻomohala ʻana i ka hoʻokele waiwai, ka mana aupuni, nā pono wahine a me nā ʻōiwi, ka mahalo i ke kaiapuni, a me ka hoʻokiʻekiʻe ʻana i nā kūlana ola, nā pae hoʻonaʻauao, a me ka uhi mālama ola kino. Ua hāʻule ka pākēneka o ka poʻe e noho ana i ka ʻilihune 59.9 pakeneka i ka makahiki 2006 i ka wā i lilo ai ʻo Morales i ka mana i 34.6 pakeneka ma 2017, me ka ilihune loa ma mua o ka hapalua mai ka 38.28 pakeneka i ka 15.2 pakeneka ma ka manawa like, e like me nā helu aupuni. No ka manawa mua ma ka mōʻaukala Bolivian, hiki i ka poʻe ʻōiwi ke hoʻokiʻekiʻe i ko lākou poʻo kiʻekiʻe a komo like i ka politika.
Ua kū'ē mau ke Kuleana i ke kānāwai o MAS, me kaʻike ponoʻana iā ia he mea hoʻoweliweli i ka racist, plutocratic order o ka'āina, a no nā makahiki he mau makahiki i hoʻopaʻa ai i ka'āina ma lalo o ka uluʻana i ka wā e hoʻokuʻu ana i nā poʻe'ōiwi i nā palena. I ka manawa i koi aku ai ka Pono iā Morales he autocratic, he manawa kūpono. Akā ma hope o ke koho balota 2019 i hoʻopaʻapaʻa ʻia - ʻo ia ka US-backed Organization of American States. kōkua i ka hoʻohaʻahaʻa - Ua hopu ka Pono i ka manawa o ka noho ʻole a hoʻomaka i kahi kipi. Ma lalo o ka hoʻoweliweli a nā mākaʻi a me nā pūʻali koa, ua koi ʻia ka pelekikena ʻekolu o Bolivia e holo i Mexico a laila e ʻimi i kahi hoʻomaha ma Argentina .
Ua haʻi aku ʻo senator ʻēheu ʻākau ʻo Jeanine Áñez iā ia iho i pelekikena interim. ʻAʻohe kōrum ma ka Senate e ʻāpono i kēia neʻe , ka mea, ma ka liʻiliʻi loa, pili kānāwai. Eia nō naʻe, ua hoʻopaʻa ʻia ʻo ia e kahi pūʻali koa ʻaʻahu me ke kāʻei pelekikena ma Nowemapa 12, e hōʻoiaʻiʻo ana i ke aupuni kipi. ʻO ia koke i hoʻomalu i ka luku kaua ka mea i pepehi i ka nui o nā kākoʻo ʻōiwi o Morales a hāʻawi i ka palekana i nā koa i komo.
I nā mahina i hala iho nei, ua kūʻē nā limahana a me nā poʻe ʻōiwi a me ka wiwo ʻole i ka hoʻopaʻi ʻana i mea e loaʻa ai ke koho kūʻokoʻa a pololei. Ua hoʻihoʻi lākou i ka demokala i ka ʻāina.
I nā mahina he ʻumikūmākahi e hiki mai ana, ua hoʻouka ʻo Áñez i nā pono kanaka a me nā pono kīwila a ua hōʻemi i ke kākoʻo mokuʻāina no nā hale a me nā meaʻai i hoʻokomo ʻia ma lalo o Morales. Ua wehe hou ʻo ia i ka hoʻokele waiwai o Bolivia no ka hoʻonui ʻana i ka hoʻokele waiwai no ka pono o nā hui transnational ma o ka hoʻonui ʻana i ke kinoea, nā minerala, a me ka unuhi lithium. Ua wehe ʻo ia i ka puka i ka hoʻohana ʻana i ʻelima genetically modified (GM) nā mea kanu, me ka soy, ka mea e hoʻoweliweli ana e hoʻonui i ka hoʻoweliweli kaiaola a me ka climactic i ka wā e hoʻopau ana i ka nui o ka Amazon ma o ka hoʻonui ʻana i nā monocultures.
A ma luna o ka hoʻoulu hou ʻana i ka neoliberalism, ua koi ke aupuni ʻākau ʻo Áñez i kahi papahana hoʻomana paʻakikī e nānā i ka poʻe ʻōiwi me ka hoʻowahāwahā. Ma hope o kona hoʻohiki ʻana iā ia iho ma ke ʻano he pelekikena, ua haʻi ʻo Áñez me kahi Baibala mega-nui ma ka lima, "Ua hoʻi ka Baibala i ka hale aliʻi."
Nā Luʻi i mua
I nā mahina i hala iho nei, ua kūʻē nā limahana a me nā poʻe ʻōiwi a me ka wiwo ʻole i ka hoʻopaʻi ʻana i mea e loaʻa ai ke koho kūʻokoʻa a pololei. Ua hoʻihoʻi lākou i ka demokala i ka ʻāina. ʻO kēia lanakila - he mea hoʻoikaika i ka poʻe socialists a me nā neʻe a puni ka honua - no lākou.
ʻO ka haʻi ʻana i nā luʻi nui e hiki mai ana e hiki mai ana ka ua i ka parade lanakila. Akā aia nā pilikia. No ka hoʻomaka ʻana, ua kokoke ka hoʻokele waiwai i ka hāʻule manuahi, ʻaelike 7.9 pakeneka ma waena o Malaki a me Kepakemapa. Ua hoʻonui ka deficit mokuʻāina, a ua ulu ka nele i ka hana. ʻO ka pani ʻana o nā ʻoihana liʻiliʻi a me nā ʻoihana nui e pili ana i ka maʻi maʻi, akā hiki ke ʻike ʻia ka hoʻokele waiwai i nā kulekele neoliberal a Áñez. Ua ʻōlelo ʻo Arce, he Kuhina Waiwai ma lalo o Morales, ʻo nā kulekele a Áñez i hoʻoiho i ka 5.6 pakeneka o ka hoʻokele waiwai o Bolivia ma waena o Nowemapa 2019 a me Malaki 2020, ʻoiai ma mua o ka pā ʻana o ka maʻi maʻi ma ka ʻāina. Pehea e kūkulu hou ai i ka hoʻokele waiwai i ka manawa o ka hoʻohaʻahaʻa honua a me nā kumukūʻai haʻahaʻa haʻahaʻa e lilo i nīnau koʻikoʻi no MAS.
Hoʻolālā ʻo Arce e kū i ka pilikia o ka hoʻokele waiwai ma o ka hoʻonui ʻana i ka hana biodiesel a me ka hoʻomohala ʻana i nā waihona lithium o Bolivia, kekahi o nā mea nui loa ma ka honua. ʻOiai e hāʻawi ana kēia mau hoʻolālā hoʻokele waiwai i nā pōmaikaʻi i nā limahana Bolivian, ua hāpai ʻia nā manaʻo koʻikoʻi koʻikoʻi a me ka pilikanaka. Hoʻonui ka biodiesel i ka hoʻopau ʻana i ka nahele. ʻO ka lawe ʻana i ka lithium, ka mea e koi ai i ka nui o ka wai ma kahi ʻāina e ʻike nei i ka maloʻo, hoʻāla i nā hopohopo kaiapuni e like me ka hoʻohaumia ʻana i ka wai a me ka hoʻohana nui ʻana. Ua hoʻopaʻapaʻa nā poʻe ʻē aʻe i loko o ke aupuni hou e nānā ʻo Arce nā koho hoʻomohala waiwai ʻē aʻe .
ʻO ka hoʻopaʻapaʻa liʻiliʻi loa i loko o MAS, ua hoʻohiki ʻo Arce e hoʻāla hou i nā papahana hoʻemi i ka ʻilihune o ka wā Morales a me nā kākoʻo kaiaulu - hāʻawi kālā a i ʻole "bonos" - me ka manaʻo nui i nā ʻelemakule, nā wahine hāpai, a me nā ʻohana haʻahaʻa me nā keiki. ʻO ka mea pōʻino, ʻaʻole e loaʻa iā Arce ka loaʻa kālā mai nā boom waiwai i hoʻoulu mua i kēia mau papahana kaiaulu. I kēia manawa, e kū pū ana ʻo ia i kahi pilikia climactic a me ke kaiapuni: e piʻi aʻe paha ke ahi o ka ululāʻau ma Amazon i ka hoʻomau ʻana o Brazil i ka hoʻoikaika ʻana i nā kulekele hoʻomohala e alakaʻi ana i ka hoʻopau ʻana i ka ulu lāʻau, a e mau ana ka maloʻo a me ke kahe. Ma waena o ka hoʻohaʻahaʻa honua, pono ʻo Bolivia e hoʻāʻo e koi i kāna koi mōʻaukala no ke kuleana i ka hoʻoponopono ʻana i ke aniau a me ka uku ʻana i nā ʻaiʻē o ka honua, e koi ana i nā ʻāina i kuleana nui no ka pilikia aniau e kōkua i nā lāhui e like me Bolivia e hoʻoponopono i nā hopena.
Hoʻi i ka home, pono ʻo Arce e ʻimi i kahi ala e noho mālie ai inā ʻaʻole e hoʻopau i ka ulu ʻana o ka ʻēheu ʻākau ma Santa Cruz, i kēia manawa e hū nei i ke kūʻē ʻana i nā hopena koho. He hana koʻikoʻi kēia. ʻOiai he nui ka poʻe i wehewehe iā Áñez ma ke ʻano he ʻano homegrown o Bolivian kūʻē ʻēheu ʻākau, aia kahi moʻolelo lōʻihi o ka hoʻokaʻawale ʻēheu ʻākau ma Santa Cruz e pili ana i ka wā Cold War a me US interventionism ma ke ʻano o ka hoʻonui ʻana i ka ʻoihana.
I ka wā o ke koho balota, ua hoʻāla ka moho pelekikena ʻo Luis Fernando Camacho, he loio he kanahā makahiki a me ke poʻo o ke Kōmike Civic Pro–Santa Cruz i hoʻopau i ke kolu o ka wahi, i hoʻāla i ka ipu o ka racism ma Cochabamba, Santa Cruz, Beni, a me Tarija. Nā pūʻulu o nā kāne ʻōpio ma nā mokokaikala ʻike ʻia “motoqueros , "e like me ka neofascist Proud Boys ma ʻAmelika Hui Pū ʻIa, hoʻomāinoino a pili i ka poʻe ʻōiwi, ke kāohi nei i kā lākou kuleana koho. Ma hope o ke koho balota ʻana, ma ka lā 21 ʻOkakopa, hele ka poʻe Bolivian waena a kiʻekiʻe ma ka Plaza Avaroa ma La Paz, e kūʻē ana i ka balota a me ka hoʻōho ʻana "Arce. ka wahine , he keiki ʻuʻuku ʻoe a hoʻopaʻa i kou makuahine no ka hānau ʻana iā ʻoe." ʻO ka ʻākau loa Komite Kivila Santa Cruz e hoopuka i ka olelo e koi ana e hoopau koke ke komisina koho balota i ka helu oihana. Kākoʻo ʻia kēia mau pūʻali kūwaho kūloko e nā hui ʻēheu ʻākau transnational ma ʻO Brazil, Argentina, a me ʻAmelika Hui Pū ʻIa .
I ka lawe ʻana i ka ʻĀkau, pono ʻo Arce e hoʻokumu i kahi pilina hou me nā neʻe ʻana o ka nohona. I ka makahiki 2011, ua hiki mai kahi kumu hoʻohaʻahaʻa nui o kēia pilina, i ka wā i hoʻokūkū ai kekahi papahana hoʻopaʻapaʻa no ke kūkulu ʻana i ke ala nui ma o ka paka ʻāina ʻo TIPNIS i hakakā ai ʻo Morales me nā neʻe ʻōiwi a me nā hui hema ʻē aʻe. ʻO ka hakakā TIPNIS a me ka hoʻopaʻa ʻana o ka mokuʻāina i nā neʻe ʻōiwi o ka ʻāina haʻahaʻa i hānai i ke kūʻē iā Morales a me ka MAS mai ka hema. ʻO ka hopena ʻelua o ka hakakā TIPNIS, ʻo ia ka haki ʻana o nā hui ʻoihana kaulana i hui mua ʻia me ke aupuni. Pono ʻo Arce e kālai i kahi ala hou no MAS a hana i ka hoʻohui hou ʻana i kēia mau neʻe.
Ma loko, nui nā kūkākūkā ma MAS e pili ana i nā kulekele hiki ke hoʻokaʻawale i ka mana - e pale ana i ka manaʻo o ka mana a me ka nānā ʻana i lanakila a puni Morales a, akā, hoʻomaʻamaʻa a hoʻonui i ka hanauna hou o MASistas e lawe i kā lākou papahana politika. Ma muli o nā aʻa a me nā hoʻokō politika o MAS, hiki i ka nui o ke ʻano o ke aupuni democracy e hoʻohaʻahaʻa i ka mana pelekikena a hoʻonui i ka hoʻoholo ʻana i nā hui aupuni kūloko, e hāʻawi ana i nā wahi e hiki ai i nā mea hoʻoikaika kino ke hoʻopaʻapaʻa a hiki i nā ʻaelike, inā ʻaʻole ʻae.
He mea kupaianaha ka lanakila ʻana o ka MAS ma ke alo o ka hoʻokahuli aupuni i kākoʻo ʻia e US a me ke aupuni ʻēheu ʻākau. Pono e hoʻolauleʻa ʻia ma ke ʻano he lanakila nui no ka neʻe ʻana o Bolivian a me ka haʻalele ʻana o ka honua. Ke nānā nei nā maka a pau i ka papahana politika a MAS, e hāʻawi ana i kahi hiʻohiʻona o ka manaʻolana i ka wā e hoʻoponopono ai i nā nīnau paʻakikī e pili ana i ka hoʻoponopono ʻana i ka pilikia hoʻokele waiwai a me ke kaiapuni. Ua mākaukau ʻo Bolivia e aʻo iā mākou; pono kākou e nānā a noʻonoʻo pehea e lawe mai ai i kekahi o kā lākou mau haʻawina i ka home.