No nā makahiki he mau makahiki, ua maʻalahi a alakaʻi hewa ka nūhou ʻAmelika i ka hōʻike ʻana i ka pilina o ʻAmelika iā Afghanistan, kākau ʻo Paul Fitzgerald lāua ʻo Elizabeth Gould, nā mea kākau o Kaʻike iʻikeʻoleʻia: Ka Moʻolelo Hōʻikeʻole o Afghanistan (Buke Kukui Kaona, www.citylights.com). Mai ka makahiki 1981, wahi a lākou, ua mālama ka paʻi i ka ʻike koʻikoʻi mai ka poʻe ʻAmelika.
###
No kahi kokoke i 30 mau makahiki - mai ka wā i ʻike ʻia ai mākou - ua maʻalahi ka hoʻolaha ʻana o ka nūpepa ʻAmelika iā Afghanistan, alakaʻi hewa ʻole, ʻae ʻole, ʻae a hoʻokani i ka hoʻolaha aupuni, a he hewa wale nō. Aia nā ʻokoʻa… akā ʻaʻole nui. E hoʻomaka ana i ka makahiki 1981, ua ʻike mākou i kahi kaʻina hana i mālama i ka ʻike koʻikoʻi mai ka poʻe ʻAmelika.
Ma hope o ka hoʻokuke ʻia ʻana o ka poʻe nūpepa komohana 1,135 i hoʻokahi mahina ma hope o ka hoʻouka kaua ʻana o Soviet i 1979, ʻo mākou ka mea mua i loaʻa i Afghanistan ma o nā ala diplomatic ma United Nations. Hoʻopaʻa ʻia i ka CBS Evening News me Dan Rather, ʻo ko mākou manawa e ʻike ai i loko o kahi Afghanistan i noho ʻia e Soviet i hōʻike i kahi moʻolelo paʻakikī, a ʻo nā kiʻi a mākou i hoʻihoʻi mai ai, ʻaʻole i kūlike me kahi kiʻi aupuni ʻino, i kā mākou manaʻo, ua hānai ʻia ka hōʻike CBS. . ʻEhā pule ma hope o ko mākou hoʻi ʻana mai, ua hoʻolele ʻia kahi moʻolelo e pili ana i kā mākou huakaʻi, ʻoki ʻia me ka propaganda Soviet - ʻo ia hoʻi, nā kiʻi i hana ʻia e nā Soviets - ʻaʻole ia i hōʻike i ko mākou ʻike. Akā ma ke ʻano he ʻāpana anti-Soviet, he mea akamai.
A laila i ka makahiki 1983, ma lalo o ka ʻaelike me ABC Nightline, ua kono mākou iā Roger Fisher, ka luna hoʻomalu o ka Harvard Negotiation Project, e hoʻi pū me mākou e loiloi i nā manawa e hiki ai i nā Soviets ke haʻalele iā Afghanistan. Ua haʻi mai ʻo Roger iā mākou ua ʻōlelo ke poʻo loea ʻo Kremlin ʻo Afghan, e kuhikuhi pololei, "E hāʻawi mai iā mākou i ʻeono mahina e hoʻopakele ai i ka maka a haʻalele mākou i nā Afghans e hoʻoponopono i ko lākou mau pilikia ponoʻī." Ua hōʻole ʻia kēia ʻike ma ke ʻano he nūhou e ABC World News Tonight. A laila ʻo ka noi Soviet - e like me ka wehewehe ʻana e Roger ma Nightline - ua hoʻolālā ʻia e ka mea hoʻokipa ʻo Ted Koppel, e hoʻopau i kekahi manaʻo aia kahi manawa o ka haʻalele ʻana o Soviet.
I ka hala ʻana o nā makahiki he 80, ua haʻalele ka Soviet occupation i ke aupuni o ka nūpepa - ʻaʻohe mea i uhi ʻia - a ua hoʻololi ʻia i kahi hakakā Ramboesque o nā koa hemolele e kūʻē i ke aupuni ʻino. A laila i ka makahiki 1989 i ka wā i haʻalele ai nā Soviets, ua nalowale loa ka moʻolelo Afghan mai ka radar o ka media. Ua pau ke kaua anuanu a ua ʻōlelo ka moʻolelo moʻolelo ua "lanakila" ʻo ʻAmelika. Ua waiho ʻia ka poʻe Afghan e hoʻoponopono i ka hoʻihoʻi ʻana mai nā pūʻali koa mujahideen i kākoʻo ʻia e ka hana huna nui loa o ʻAmelika i ʻike ʻia mai Vietnam. I nā makahiki e hiki mai ana, e hoʻāla ʻia kēia kaʻina hana i ka Taliban a lilo i ka hoʻoweliweli a ka US i kēia lā.
Me ka ʻole o ka noʻonoʻo koʻikoʻi i ka hopena o ke kālā a me ka hoʻomaʻamaʻa ʻana i nā extremists no ka lanakila ʻana i ka Soviet Union, ʻaʻole wale ka poʻe media ʻAmelika i poina i ka moʻolelo hohonu, akā nānā ʻole i nā manawa he nui i hoʻopōʻino ʻia ka moʻolelo Afghan no nā kumu politika.
Nā ʻatikala ma ka New York Post na ʻO Janet Wilson i ka hopena o 1989 a me kahi Columbia Jounalism Review ʻatikala na Mary Williams Walsh i ka hoʻomaka ʻana o ka makahiki 1990 ua hoʻopiʻi ʻo CBS newscasts i hoʻolaha pinepine i nā kiʻi kaua hoʻopunipuni a me nā moʻolelo nūhou. ʻAʻohe hopena o nā hoʻopiʻi ʻana a ʻaʻohe nīnau koʻikoʻi e ka media. ʻAʻole hiki i ka 9/11 i hoʻi hou ai ʻo Afghanistan i ka radar o ka media. ʻO ka pilikia i waiho ai he 2 miliona mau make, 6 miliona mau mea mahuka, a me ka heluna o nā wahine Afghan i loko o nā kūlana maikaʻi loa. (E nānā i kēia ʻO Amnesty International hōʻike.) Akā i kēia mau lā, ke hoʻomau nei ka poʻe media i ke kūʻē ʻana i ka loiloi hohonu e pono ai e hoʻokō i ke ʻano o ka noʻonoʻo i koi ʻia e ke komo ʻana o ʻAmelika i Afghanistan i kēia manawa.
Ma mua, i ka wā a ma hope o ka hoʻouka kaua ʻana o ka Soviet, ua ʻae ka poʻe paʻi, me ka ʻole o ka hoʻokolokolo ʻana, i ka manaʻo o ke Kaua Hemolele Muslim e kūʻē i ka komunism. Nui no ka hōʻike kūʻokoʻa. ʻOiai i ka wā ʻelua Robert Gates, ʻO ke Kakauolelo ʻo ʻAmelika i kēia manawa no ka pale kaua, a ʻo Zbigniew Brzezinski ka Pelekikena ʻo Carter ka ʻōlelo aʻoaʻo palekana aupuni, ua ʻae ʻia ma ka paʻi ʻana (Gates, ma kāna puke,Mai ka Malu; Brzezinski, 1998 ninaninau ma Le Nouvel Observateur), ua hoʻohaʻahaʻa malū ʻo ʻAmelika i kāna mau hana diplomatic no ka hāʻawi ʻana i nā Soviets i kā lākou Vietnam ponoʻī ma Afghanistan, ʻaʻole i ʻike ka nūpepa ʻAmelika i ka nūhou. (He kōkua kūikawā ʻo Gates iā Brzezinski i ka makahiki 1979 i ka manawa o ka hoʻouka kaua ʻana; ua paʻa ʻo ia i nā kūlana naʻauao kiʻekiʻe ma ka CIA i nā makahiki 80 mua a ma 1986 ua kapa ʻia ʻo ia ka hope alakaʻi o ka CIA.)
Hoʻopuka ʻia nā ʻōlelo a Brzezinski's Nouvel Observateur he nīnauele 2005 ua hana ʻo ia me Samira Goetschel no kāna kiʻiʻoniʻoni, ʻO kā mākou Bin Laden ponoʻī. Ua nīnau ʻo ia: "I kāu nīnauele 1998 me ka French Magazine Le Nouvel Observateur ua ʻōlelo ʻoe ua hoʻonui ʻoe i ka hiki ke hoʻouka ʻia e ka Soviet i Afghanistan." Pane akula ʻo Brzezinski: "ʻO kēia ka mea maʻalahi. Ua ʻike mākou e hana ana nā Soviets i nā hana ma Afghanistan. Ua ʻike mākou aia ke kū'ē ma Afghanistan i ka holomua holomua i hana ʻia e nā Soviets e lawe. Nui ka manaʻo e kākoʻo i ka poʻe e kūʻē mai ana.
E like me kā mākou kākau ʻana i kā mākou puke, "Moʻolelo ʻike ʻole: ka moʻolelo ʻike ʻole o Afghanistan," Ua kū'ē ka moʻolelo i ka manaʻo o Brzezinski e hoʻouka mai nā Soviets.
Ua hana hou ʻia ka honua me ka lapuwale Soviet ma Afghanistan, ua luku ʻia kahi aupuni Communist a ua hōʻoia ʻia ke kūlana kiʻekiʻe o ke Komohana. Akā ʻaʻole i hoʻomaopopo ʻia ke kumukūʻai o ka ʻeha kanaka ma Afghanistan a me ka hopena i ko mākou kūʻokoʻa democratic a me ka paʻi paʻi paʻi. ʻO kā mākou ʻike pilikino me ka media he kumu hoʻohālike maikaʻi loa ia o ka hana ʻana o ka moʻolelo Afghanistan e paipai i ke kaua a e hoʻohaʻahaʻa i ka noho maluhia. E like me ke kaua anuanu pono'ī, he hoʻolālā ia e hoʻomau nei i Afghanistan. Malia paha ua hiki mai i kēia manawa e hoʻohauʻoli nui iā ʻAmelika Hui Pū ʻIa.
Hāʻawi kālā ʻia ʻo ZNetwork ma o ka lokomaikaʻi o kāna poʻe heluhelu.
E Makana mai