Eia kekahi o nā hiʻohiʻona kupanaha loa o ka hoʻopiʻi kālā e hoʻomau nei e hoʻopuni ana a puni Worldcom, Xerox, Global Crossing, Enron, Arthur Andersen, Tyco a me ka nui o nā hui ʻē aʻe: Ua hana ʻia ka hoʻopunipuni ma nā wahi i hoʻoponopono nui ʻia a nānā ʻia ʻoihana hui.
Inā hiki mai ka maʻi ahulau o ka hewa ʻoihana ma ka ʻoihana kālā, pehea ke koʻikoʻi o ka pilikia nui o ka hewa ʻoihana?
E noʻonoʻo i nā hōʻoia a me nā kaulike i kahi i hoʻopaʻa ʻia ai ka nalu o ka hana hewa ʻoihana i hōʻike ʻia i huhū ʻia ʻo ʻAmelika Luna Nui ʻo George Bush:
* He nui nā koi hoʻolaha no ka hoʻokō kālā ʻoihana, a ʻoi loa ka kikoʻī loa no kēlā me kēia mea o ka hana ʻoihana.
* Aia kekahi ʻoihana kūʻokoʻa - i hana ʻia e nā ʻoihana helu helu - nona ka hana e nānā i nā helu kālā, loiloi i nā puke hui a hōʻoia i ka pono o nā ʻōlelo kālā.
* Aia kekahi ʻoihana ʻokoʻa, ʻokoʻa mai ka poʻe moʻohelu kālā - ʻo ia nā ʻoihana hoʻopukapuka ʻo Wall Street - ʻo kāna hana ka nānā ʻana i nā hōʻike ʻoihana, nīnauele i nā luna ʻoihana, ʻike i ka hana o ka mākeke a hāʻawi i nā mea hoʻopukapuka i nā loiloi kūʻokoʻa o nā manaʻo ʻoihana.
* Aia ke kuleana ma ke kānāwai no nā luna ʻoihana e hoʻonui i ka makemake o kahi papa koʻikoʻi a ikaika o ka poʻe - nā mea kuleana - a ʻo ka helu nui o kēia mau mea kuleana e hoʻonui nui ʻia a hoʻopaʻa i ko lākou mau kuleana (me nā kālā penihana). ʻAʻohe kuleana kānāwai hoʻohālikelike no nā luna ʻoihana e lawelawe i nā mea kūʻai aku a i ʻole nā mea hana, e ʻōlelo.
* Hoʻokumu ʻia nā lula o nā Securities and Exchange Commission i nā lula no ka hōʻike kālā, a ua kākoʻo ʻia e ka mana hoʻokō o ke keʻena, a me ka hoʻoweliweli ʻana o ka hoʻopiʻi pilikino mai ka poʻe kuleana i ka wā i uhaki ʻia.
ʻO nā ʻano ʻē aʻe o ka ʻoihana ʻoihana ʻaʻole i hoʻopaʻa ʻia i ka nānā ikaika a me ka hoʻomalu.
Hāʻawi ʻia i kēia manawa ka ʻike ʻole ʻana o ka hui i ke kānāwai, ʻoiai ma nā wahi kahi e nānā pono ʻia ai nā luna, he aha kā mākou e manaʻo ai e kū mai ana ma kahi ʻē? He aha ka mea e hana nei me nā mea hoʻohana ʻaihue, kūʻai aku i nā huahana palekana, hoʻoweliweli i nā limahana, haumia o ke kaiapuni?
ʻOiai me ka lawa ʻole o ke kānāwai, ka hōʻike ʻana i nā koi a i ʻole nā hui countervailing i hoʻonohonoho ʻia, ua lawa mākou e ʻike i ka maʻi maʻi o ka hewa o ka hui, ka hoʻopunipuni a me ka hoʻomāinoino ʻana i ka liʻiliʻi loa ma waho o ke kahua kālā e like me loko.
No ka lawe ʻana i ʻelua mau hiʻohiʻona mai nā mahina i hala iho nei: I Mei, ua kau inoa ka mea hana lāʻau ʻo Schering-Plough i kahi ʻae ʻae me ka Food and Drug Administration, e ʻae ana e uku i kahi moʻolelo $500 miliona e pili ana i nā hoʻopiʻi i hana ʻia ma kahi o 125 mau makahiki. ʻokoʻa nā lāʻau lapaʻau a me nā lāʻau lapaʻau ma nā hale hana i hoʻokō ʻole i ka hana hana maikaʻi.
A i ʻApelila, ua hoʻolaha ka 'Oihana Hoʻokolokolo ua hōʻiliʻili ʻo ia ma mua o $ 1.3 biliona i ka makahiki 2001 e pili ana i nā hana hoʻokō e pili ana i ka hoʻopunipuni mālama ola, a i ka makahiki i hala aku nei ua hoʻopaʻi ʻia nā mea hoʻopiʻi 465 no nā hewa hoʻopunipuni mālama ola. Hoʻopuka pinepine ʻia kēia ʻano hōʻike, akā ʻaʻole i hui pū nā moʻolelo nūhou iā lākou - e like me kā lākou e hana nei me nā hōʻino kālā - e wehewehe i ka laulā a me ka hohonu o ka pilikia.
Me nā hōʻike hou loa o ka hewa kālā ma Worldcom a me nā hui ʻē aʻe, ʻaʻole i ʻike hou ʻia e hiki i nā hui Congressional Big Business ke kāohi i nā hana hoʻoponopono kūpono, a ke hoʻomākaukau nei ke aupuni Bush i kahi pūʻulu hoʻoponopono.
Inā kaupalena ʻia kēlā mau hoʻoponopono i ka hoʻoponopono ʻana i ka hoʻopunipuni kālā, akā naʻe, hiki ke ulu ka hana kalaima nui a koʻikoʻi.
ʻO ka mea e pono ai mākou he pūʻulu hoʻopaʻa piha i ka hewa ʻoihana. Akā ʻo nā ʻanuʻu liʻiliʻi hiki ke hōʻemi nui i ka nui o ka hewa a me ka hana ʻino. Eia ʻekolu mau hana e pono e ʻae ʻia i kēia makahiki, ma mua o ka hoʻomaha ʻana o ka ʻaha kūkā a me ka lohi o ka hoʻoponopono ʻoihana.
ʻO ka mea mua, pono e koi ʻia ka Federal Bureau of Investigation e hōʻuluʻulu i kahi hōʻike makahiki e pili ana i ka hewa hui ma ʻAmelika, e hele pū me kāna hōʻike Crime i ka United States i kēia manawa, ʻo ia ka mea pōʻino i pili i ka hewa alanui.
ʻO ka lua, pono e hōʻole ke aupuni pekelala i ka hana ʻoihana me nā hui koʻikoʻi a/a i ʻole hōʻino hou i ke kānāwai, a me ka hōʻole ʻana i nā pono ʻē aʻe (e like me ka hāʻawi ʻana i nā laikini hoʻolaha) i nā lawehala hui. E pili ana kēia i kekahi mau kānāwai hou a i hoʻoikaika ʻia paha, a me ka hoʻokō ʻoi aku ka paʻakikī o ka debarment, kuleana o ka ʻaelike a me nā kānāwai ʻano maikaʻi i kēia manawa ma nā puke. Pono nā moku'āina a me nā aupuni kūloko e hana i nā hana like.
ʻO ke kolu, hiki i ka poʻe whistleblower a me nā kamaʻāina pilikino ke hoʻokō i nā kānāwai e hoʻoponopono ana i ka ʻoihana hui. ʻO kahi ala e hoʻomaʻamaʻa ai i kēia ʻano hoʻokō, ʻo ia ka hoʻonui ʻana a me ka hoʻololi ʻana i ka False Claims Act, ka mea e hiki ai i ka poʻe whistleblower ke hoʻomaka i nā hoʻopiʻi kūʻē i nā hui i hoʻopunipuni i ke aupuni, a e kiʻi hou ana i ke aupuni i kēlā me kēia makahiki he mau haneli miliona mau kālā i ʻaihue ʻia e ka pono ʻole. nā mea ʻaelike.
"Ka hoʻohaʻahaʻa ʻana i ka hewa ʻoihana" - ka mantra o kēia manawa - ʻaʻole hiki ke kaupalena wale ʻia i ka hewa kālā, ʻo ia ke ʻano o ka hana hewa ʻoihana.
ʻO Russell Mokhiber ka mea hoʻoponopono o ka Washington, D.C.-based Corporate Crime Reporter. ʻO Robert Weissman ka mea hoʻoponopono o ka Multinational Monitor ma Wakinekona, D.C., http://www.multinationalmonitor.org. ʻO lākou nā hoa kākau o Corporate Predators: The Hunt for MegaProfits and the Attack on Democracy (Monroe, Maine: Common Courage Press, 1999; http://www.corporatepredators.org).
Ua kau ʻia kēia ʻatikala ma: http://lists.essential.org/pipermail/corp-focus/2002/000120.html