ʻO ia ke ʻano o ka hoʻāʻo ʻana o Svejk e hoʻohuli i nā mana e hana ana ʻo ia i nā mea a pau e hiki ai iā ia ke hele i mua, ʻoiai inā, i kona minamina nui ʻana, ʻo kona rumatika e pale iā ia mai ka puhi ʻana i kona lolo. Ma ka hāʻawi manawaleʻa haʻahaʻa e hoʻokau iā lākou iho i nā kūlana koʻikoʻi, e hoʻāʻo nā ʻoihana e kāpae i nā lula i kau ʻia ma luna o lākou. ʻO kēia, ke manaʻo nei lākou, e ʻae iā lākou e komo wale i ka wā a pehea lākou e manaʻo ai he kūpono.
ʻO ka make a me ka ʻeha ma nā alanui ʻo ia ka pilikia o ke olakino lehulehu o ka honua. Kokoke e like me ka nui o ka poʻe i make i nā pōʻino alanui - 1.2 miliona i ka makahiki - e like me ka make ʻana e ka maʻi malaria a i ʻole ka maʻi maʻi maʻi. Ma kahi o 50 miliona i ʻeha. Aia ma kahi o 85% o kēia mau pōʻino i nā ʻāina kūkulu. Ua ʻoi aku ka ʻeha o ka poʻe ʻilihune ma mua o ka poʻe waiwai, ʻoiai lākou e hele wāwae a i ʻole holo kaʻa a huakaʻi paha ma nā kaʻa kaʻa nui. ʻO ka nui o ka make ma waena o nā keiki e hele ana ma nā alanui(1).
E piʻi aʻe paha ka pilikia. Ma ka makahiki 2020, e like me ka World Bank, e hāʻule paha nā make mai nā ulia alanui e 28% i nā lāhui waiwai, akā e piʻi aʻe e 83% i nā poʻe ʻilihune (3). I ka makahiki 2030, e loaʻa iā lākou ka make i ka maʻi malaria(4). Akā ʻoiai ʻo $1.9bn o ke kōkua haole e hoʻolilo ʻia no ka hoʻoponopono ʻana i ka maʻi malaria i nā makahiki ʻelima e hiki mai ana, ʻoi aku ka liʻiliʻi o ka waihona kālā kōkua makahiki no ka palekana alanui ma mua o $10m(5).
I ka makahiki 1999, ma ke kono a ka World Bank, ua hui nā hui kaʻa a me ka aila i kahi mea i kapa ʻia ʻo Global Road Safety Partnership. Ua manaʻo ʻia e hui pū i "nā aupuni a me nā keʻena aupuni, ka ʻāpana kūʻokoʻa a me nā hui kīwila"(6). Akā, ʻaʻohe mea i loko o kāna kōmike hoʻokō mai kahi hui kīwila a ʻelua wale nō ʻelele o ke aupuni. ʻO BP, Total, DaimlerChrysler, General Motors, Michelin a me Volvo, ua hōʻike ʻia naʻe (7).
Akā, ua hoʻoikaika ka Global Road Safety Partnership i ka hoʻomaʻamaʻa maikaʻi ʻana no nā mea hoʻokele a me ka hoʻonaʻauao palekana maikaʻi no nā keiki. ʻAʻole keʻakeʻa kēia mau hana i nā pono pāʻoihana o ka ʻoihana halihali. ʻAʻole nō hoʻi, e like me nā pepa i loiloi ʻia e nā hoa ʻōlelo a Professor Roberts, hana lākou (10).
Ua hoʻokumu ʻia e ka Fdration Internationale de lʻAutomobile (FIA) Foundation, i hoʻokele ʻia e nā hui kaʻa a me nā hui haʻuki kaʻa. ʻO nā komisina ʻewalu, he luna hoʻokō o General Motors; holo kekahi i ka Bridgestone Tire Corporation; he kahu o ka FIA Foundation; ʻo kekahi ka luna o ka FIA Foundation a he pelekikena o ka Hui Automobile o Italia; a ʻo kekahi ʻo Michael Schumacher(12). ʻO ke kākau ʻōlelo o ke Komisina ka luna nui o ka FIA Foundation.
ʻO ka mea nui loa, ke kāhea nei i nā lāhui e ulu nei e hahai i ke ala i lawe ʻia e nā ʻāina waiwai i ka hōʻemi ʻana i nā make a me nā ʻeha. ʻAʻole naʻe i ʻōlelo ʻia ʻo ka hapa nui o kēia hōʻemi ʻana ma muli o ka hoʻokuke ʻia ʻana o nā kaʻa kaʻa a me nā mea hele wāwae mai nā alanui. He pilikia nui loa kēia no nā lāhui ʻilihune – kahi o ka hapa nui o ka poʻe e hoʻohana ana i nā alanui ʻaʻole kaʻa kaʻa – ma mua o ka poʻe waiwai. ʻO kēia ka ʻike: ua hāʻawi ʻia ka wahi i hoʻohana ʻia e ka poʻe hele wāwae a me nā kaʻa kaʻa a me nā kaʻa bipi a me nā rickshaw i nā mea hoʻokele kaʻa? Inā pēlā, e hōʻemi paha ia i nā mea make, akā e hōʻike ana ia i kahi hana maʻamau o ka pā, kahi e hiki ai i ka poʻe waiwai ke hoʻopaʻa i nā waiwai o ka poʻe ʻilihune.
1. No ka Commission for Global Road Safety, June 2006 kēia mau ʻike a pau. Make Roads Safe: a new priority for sustainable development. http://www.makeroadssafe.org/documents/make_roads_safe_low_res.pdf
3. E. Kropits lāua ʻo M. Cropper, 2003. Nā mea make a me ka ulu waiwai. Kuhi ʻia e ka Commission for Global Road Safety, ibid.
5. Commission for Global Road Safety, ibid.
7. Global Road Safety Partnership, ʻaʻohe lā. Komite Hooko. http://www.grsproadsafety.org/?pageid=130&typeid=2
9. Ian Roberts, pers comm.
11. Michael Schumacher, 23 ʻApelila 2007. Hoʻokahi i kēlā me kēia 30 kekona. Ke Kiai.
13. Commission for Global Road Safety, ibid.
Paʻi ʻia ma ka Guardian 15th Mei 2007