Caros Amigos aldizkariaren irakurle brasildarrak eta gizarte eragileak harrituta geratu ziren hauteskunde-emaitzak, Venezuelako azken hauteskundeetan Maduro presidenteari boto tarte txiki bat eman ziolako. Denek zer gertatu zen galdetzen zuten? Erantzunak edo bilaketak “chavismoaren” balizko ahultzetik gure herrialdeetako komunikabide burges eskuinekoek manipulaziorainokoak ziren. Ez batak ez besteak ez du errealitatea azaltzen, nire ustez.
Azken urteetan Venezuela hainbat aldiz bisitatzeko zortea izan nuen, MSTk eta Via Campesina Internationalek herrialde horretan garatzen dituzten hezkuntza eta nekazaritza proiektuak direla eta, Venezuelako nekazari mugimenduekin eta Chavezen gobernuarekin lankidetzan. Duela gutxi Chavez komandantearen hiletara joan nintzen eta geroago Maduro presidentearen hauteskundeak jarraitu nituen.
Uste dut gure aldizkaria irakurtzen duten eragileei nire testigantza emateko betebeharra dudala.
1999az geroztik, Venezuelako gizartean bere historia errepublikanoan inoiz ikusi gabeko oinarrizko eraldaketa sozioekonomikoak gertatu ziren. 1999-2002 Chavezen gobernuaren lehen hiru urteetan, eliteen arteko bipartidismoa eta petrolioa kontrolatzen zuten erakunde-esparruak aldatzea izan zen borroka nagusia. Hiru urte haiek eztabaida bizia izan zuten konstituzio berri baten inguruan. Prozesu eratzaile bat izan zen, zeinetan jendeak aktiboki eta masiboki parte hartu zuen, eta ondorioz, batzar eratzailea eta pertsonen eskubideetan eta Venezuelako estatu aparatuan errotiko aldaketak izan ziren.
Osagai honen emaitza praktikoa da legez bermatuta zegoela petrolioaren diru-sarrera guztiak herriarenak zirela eta estatuak erabili behar zuela jendea lana, hezkuntza, osasuna eta etxebizitza izateko aukerak eta eskubideak bermatzeko. Eskubide errepublikanoak, Venezuelako burgesia errenteriarrak ehun urteko petrolioagatik ukatu zituenak. Aparatu instituzionalean senatua ezabatu zen, eliteen lobby-zaleen gordailua zena, Ordezkarien Ganbera indartu zuen eta herriaren agintaldiak ezeztatzeko eskubidea ezarri zuen, bi urtean behin, edozein kargu publikotarako. Boto elektronikoko makinak eta boto inprimatuak ikuskatu zituen ere, edozein iruzurra saihesteko.
AEBetako kapital interesen menpe zegoen Venezuelako burgesiak amorruz erantzun zuen. Lehenik eta behin, 2012ko apirilean estatu kolpea egin zuten, ankerkeria finduarekin, Chavez presidentea hiltzea suposatzen zuen Eliza zuri eta espainiar katolikoaren bedeinkapenarekin. Gogoratu: Caracasko kardinala kartzelara joan zen Chavez presidenteari kupearen arduradunek muturreko unkzioa emateko, jendea kalean zegoen bitartean bere presidentea non zegoen jakin gabe. Handik gutxira, kardinala minbiziak jota hil zen, eta jendeak esaten du Jainkoaren zigorra zela! Geroago, petrolioaren boikota sustatu zuten, tradizionalki PDVSAren (estatuko enpresa) diru-sarreretatik bizi ziren sektoreek antolatuta euren familiei mesede egiteko.
Jendea kalera atera zen eta Chavez kolpetik salbatu zuen eta PDVSA bere desbideratzetik. Oinarrizko bi garaipen horien ostean, orduantxe hasi ziren benetako aldaketak, petrolioaren diru-sarrerak aldaketa sozialetarako erabiltzen hasi ziren. Chavezen gobernua programa sozialak ezartzen hasi zen, hamar urte hauetan, konstituzioan esaten den bezala. Orduan sortu zen doako osasun programa bat, haien SUS [Osasun Programa Unitarioa – Brasil], lehen existitzen ez zena. Venezuelako eliteko medikuek pobreak artatzea inoiz onartu ez zutenez, gobernuak Kubatik 20 mila mediku ekarri zituen, eta Venezuelako biztanle pobreei laguntzen hasi ziren. Programa honek "barrio adentro", medikuak biztanleriaren artean bizi zirela ezaugarritzeko. Oso eragin handia izan zuen biztanleriaren artean, medikuak ezagutzen ez zituenak, ospitaleak, eta horrek eraman zuen eskuineko hautagai Capriles Randonski, Kubako mediku guztiei herritartasuna agintzera. Hori, hain zuzen, 2002ko estatu kolpean Kubako Enbaxada armatuta inbaditu zuena, ea ez ote zegoen konstituzionalki hautatutako presidenteordea ezkutatzen...
Geroago, hezkuntza garaia izan zen. Herrialde osoan unibertsitate eta ikastaro berriak antolatu ziren. Venezuelako gazte bakoitzak, gaur egun, unibertsitatera joan daiteke doan eta oraindik ere Ayacucho Fundazioaren beka bat jaso dezake.
Bestalde, gizarte izaerako hainbat proiektu publiko gauzatu ziren, herrialde osoa eraikuntza gune erraldoi batean eraldatu zutenak, metro lineak eraikitzetik, bidaiarien trenbide lineak berreskuratuz, eskualde metropolitarrean bereziki, autobide berrietaraino. instalazio industrialak.
Duela gutxi gobernuak etxebizitza-programa zabal bat ezarri zuen, erabilgarri dauden lur guztiak erabiliz. Ohikoa da Caracasko erdigunean ibiltzea eta etxebizitzetako obrak aurkitzea, behartsuei zuzendutakoak, lehenago mendietatik zintzilik zeudenak...
Hamar urteko programen eta aldaketa sozialen emaitza da PNUDren arabera (NBEko Ikasketa Ekonomikoetarako Agentzia) Venezuelak Latinoamerikako gizarte desberdintasunik txikiena duela. Horrek esan nahi du, beren lurraldean non aurkitzen dela aberatsenen eta pobreenen arteko alderik txikiena eta non eskubide ekonomiko sozialak bermatuta eta unibertsalak direla.
jarraitzen duten arazoak...
Biztanleriak publikoki ezagutzen eta kritikatzen ditu Venezuelako gizartean oraindik mantentzen diren arazoak. Venezuelako prentsa, izan eskuineko burgesiaren hedabideak, edo ezkerreko hedabideak, hein handi batean askeak dira eta eztabaidatzen dira, irauten duten arazo sozial eta ekonomikoak egunero iruzkintzen ditu. Latinoamerikan ez dago beste herrialderik, komunikabideetan, liburuxketatik, egunkarietara eta telebista kateetaraino, askatasun eta iritzi aniztasun berdinarekin.
Maduro hautagaiak berak, bere kanpaina politikoan zehatz-mehatz azaldu zuen oraindik irauten duten arazo nagusien nondik norakoak, eta herriarekiko konpromisoa hartu zuen, bere gobernu programan arazo horiek lehenetsiko zituela, irtenbideak bilatzeko. Hori dela eta, proselitismorik, iruzurrik edo fanatismorik gabeko ideien eta programen eztabaidaren inguruko kanpaina izan zela lekuko naiz”.chavista” eta horrek jendea Maduroren alde bozkatzera bultzatu dezake.
Madurok bere agerraldietan azaldu zuenez, petrolioaren diru sarrerak erabiltzen jarraitu beharko lukete, herritarrentzat, programa sozialen jarraipena eta hedapena bermatzeko, baina baita herrialdean berrindustrializazio programa zabal bat martxan jartzeko. Herrialdea industrializatu eta atzerriko teknologiaren menpekotasun gutxiago izan dadin, venezuelarren lanpostuak eta diru-sarrerak sortuz. Horrela jartzen ari dira traktore, ordenagailu, telefono mugikorren fabrikak... siderurgia eta zementu lantegiak zabaltzen; eta oraindik industria gehiago ezarri behar dituzte. Potentzia industrial bat izan nahi dute.
Eraginkortasunik gabeko arazo larriak daude oraindik estatu aparatuan. Herriari bizkarra eman zion eliteak kontrolatutako estatu xahutzailearen ehun urteko ondorioa. Gizartean barneratzen diren ustelkeria praktikak ere iraunkorrak dira, enpresa txikietatik hasi eta maila altuetaraino. Madurok burdinazko ukabila agindu zuen arazo horiei aurre egiteko eta herritarrei, batez ere, adi egoteko eta salatzeko eskatu die. Garrantzitsua da gogoratzea Venezuelako burgesia batez ere merkataritzakoa dela, inportaziotik eta barne merkataritzatik bizi dela. Zergarik ordaindu gabe bere negozioak kudeatzeko erabiltzen zen. Orain, oraindik ere hori konpontzen saiatzen ari dira estatuko funtzionarioak ustelduz.
Maduro administrazioak irmoa izan beharko du bere elikadura burujabetza programari dagokionez, herrialdeak elikagaien inportazioekiko duen menpekotasuna kentzeko. Eta hiri-indarkeria sozialaren arazoa ere badago, Caracas handian. Zalantzarik gabe, arazoa txikiagoa da, estatistika aldetik, Mexikon, San Salvador edo Mexikon erregistratuta dagoena baino Baixada Fluminense Rion...
Erronka hauen aurrean, badakite eta eztabaidatu dute ez dagoela irtenbide magikorik. Oinarrizko hiru faktoreren araberakoak dira: Jendearen mobilizazioa programen inguruan. Jendeak gero eta gehiago izan behar du gobernu ekintzen protagonista. Beharrezkoa da Estatuko aparatuaren kualifikazio eta eraginkortasun handiagoa eta Hego Amerikako ekonomiekin integrazio handiagoa. Venezuelako arazo ekonomiko eta sozialen zati bat daukaten integrazio kontinentalaren araberakoa da. Horregatik, Merkosulan integratzearen garrantzia, merkataritza-merkatu komun gisa. Garrantzitsua da, halaber, Unasur [Hego Amerikako Nazioen Batasuna], hegoaldeko gobernuen sare politiko gisa, gero eta potentzializazioa, eta batez ere CELAC [Latinoamerikako eta Karibeko Estatuen Erkidegoa] eraikitzea, OEAren ordezko agentzia kontinental gisa.
Hori guztia ikusita, galdetuko duzu, baina orduan zergatik zen hain txikia aldea?
Nire ustez, milioi bat baino gehiago delako chavistas, Chavezen ondareari eta programa bolivarianoari leialak ez zuen bozkatu. Bertan botoa ez da derrigorrezkoa eta garaipen giroa hain zen eta da oraindik hegemonikoa, gizartean, asko beste zerbait egitera joan ziren eta ez zuten botoa emateko astirik izan. Tartean, Armadako kideak, kanpaina politiko osoan zehar zabaldutakoak El Salvador eta Kolonbiako talde paramilitarrekin aliatutako eskuineko sektoreen sabotaje ekintzei aurre egiteko, hauteskundeen egunean herrialdean itzalaldi bat eragiteko asmoa zutenak. Armadak sabotaje ekintza horietan parte hartu zuten 120 lagun atxilotu zituen; atzerritar asko zeuden haien artean.
Eskuina alde txiki bat garaipen politiko bilakatzen saiatu zen, baina istiluak eta erasoak bultzatu zituztenean, azkenean are gehiago isolatu zituen. Venezuelako gizartean hegemonia zabal bat finkatuta dago, Chavezek sustatutako programa bolivariarreko jarduera-sektore guztietan. Hori dela eta, aldea gorabehera, ez dago zalantzarik prozesu bolivartarrak arinago eta konfiantza handiagoarekin jarraituko duela Nicolas Madurorengan.
Aupa! Venezuelako jendea!
Itzulpena: Ana Amorim
ZNetwork irakurleen eskuzabaltasunaren bidez soilik finantzatzen da.
Dohaintzan