Ilan Pappe Historiako irakaslea da Israelgo Haifa Unibertsitatean. Palestinarren eskubideen aldeko aktibista da. Otsailean Toronton izan zen Torontoko Unibertsitateko ‘Israeli Apartheid Week’ hitzaldi nagusia emateko. 5eko otsailaren 2005ean elkarrizketa egin zioten telefonoz.
Podur: Zure liburuan, A History of Modern Palestine (Cambridge 2004) ‘humanista’ ikuspegi gisa identifikatzen duzuna erabiltzen duzu. Historiaren bertsio âhumanistaâ dauden historiaren bertsio ânazionalista desberdinekin kontrajartzen duzu. Zein da aldea eta zergatik du axola?
Pappe: Israelen eta Palestinaren historia ofizialak leialak izan dira narrazio sionistari edo Palestinako ikuspegi abertzaleari. Hau goitik ikusten da: jeneralak, politikariak, eliteak. Historia honek ez du gehiengoaz jorratzen, joko politiko eta militar honen parte ez den jendearen gehiengoa. Baina historia gehiengoaren, baztertuen ikuspegitik hurbiltzen saiatzen zarenean, beste argi batean ikusten duzu joko politiko hori. Ikusten duzu elite politikoak zein manipulatzaileak eta nahita engainagarriak izan daitezkeen. Ikusten duzu gatazka ez dela herrien talka batzuen ondorio naturala, baizik eta nahita giza ingeniaritza eta politikaren emaitza. Iragana benetan ulertzen baduzu, saiatzen naizen bezala, zintzotasunez begiratzen baduzu, hori da etorkizuna eraikitzen saiatzeko oinarri sendo bakarra.
Podur: Ikuspegi humanista bat hartzen duzula diozu, baina Palestinako gertaeren bertsiotik askoz hurbilago dagoen istorio bat kontatzen amaitzen duzula ere onartzen duzu.
Pappe: Humanista gisa nire sinpatia biktimekiko da. Europako juduei buruz idatzi izan banu, edo esklabotzapean dauden afroamerikarrei buruz edo Jim Crow-i buruz, juduen aldeko edo afrikarren aldekoa izatea leporatuko ninduke. Palestina modernoari buruz idazten ari naizenez, palestinarren aldekoa izatea leporatzen didate. Harritzen nauena zera da, nik egindako ondorio berdinetara iristen ez diren humanistak direla esaten duten pertsonak, palestinarrak kolonizazioaren eta kanporatzearen biktimak izan direla ondorioztatzen ez duten pertsonak, sinpatiarik ez duten pertsonak. Haiekin.
Podur: Bart gauean hau nola gerta daitekeen azaldu duzu zure hitzaldian. âUkazioaren mekanismoakâ deitzen duzun horri buruz hitz egin duzu. Azal dezakezu hori?
Pappe: Palestinako kasua paradoxikoa da. Bertan bizi direnek 56 urteko etengabeko garbiketa etnikoaren, diskriminazioaren, apartheidaren definizio den aparatu juridiko eta praktiko oso baten emaitzak ikus ditzakete. Eta, hala ere, hedabideen, akademiaren eta baita kontzientzia publikoaren baitan ere, Israel "Ekialde Hurbileko demokrazia bakarra" da. Errealitate honetatik ezer ez omen da iristen kazetari, akademiko eta, beraz, publikora. Arrazoia da gure gizartea oso ondo babestuta dagoela ukazio mekanismo horiek. Bake-esparruko partetzat hartzen duten israeldar oso bihotz onekoak ere ezezkoan bizi dira. Hainbat mekanismo daude, historikoki atzera eginez.
Horietako bat fisikoa da eta leku izenekin du zerikusia. 1948an palestinarren jatorrizko garbiketa etnikoan, ehunka mila palestinar kanporatu zituztenean, herrien izenak aldatu ziren. Herriak fisikoki ezabatu eta hondakin bihurtu ziren, eta gero Europako pinuekin landatu zituzten. Ideia zen aldi berean iragana ezabatzea, inoiz existitu ez den bezala bihurtzea eta, aldi berean, Mediterraneoko herri arabiar bat Europako baso bihurtzea.
Israelgo arkeologoei kontsultatu zitzaien aztarnategiei dagozkien Bibliako izenak hautatzeko. Baina izenak hori baino nahiago, eta are errebindikazio handiagoz hautatu ziren. Beraz, Lubia herri palestinarra Levi herri israeldar bihurtu zen. Izenak antzekoak dira, eta nahita egin zituzten horrela. Beraz, hazten diren haurrek Leviengan bakarrik pentsatuko zuten, baina kanporatuak izan ziren palestinarrek jakingo zuten. Jakingo zuten, eta izena zaharreko izenetik nahikoa hurbil egongo zen oroigarri bat izango zela.
Juduaren Fondo Nazionala (JNF) izan zen pinu hauek landatu zituena, tokiko memoria ezabatu eta europartzeko. Toronton txundituta nengoen, JNFren seinaleak ikusten, JNFren laguntza eskatuz baleak babestera bideratutako erakunde ekologista bat balitz bezala. Ez da. Garbiketa etnikoaren agentzia kolonialista bat da.
Eta ukazioaren mekanismoak ez dira 1948koak soilik. Palestinarrak ikustea eragozteko erabiltzen eta berrerabili ziren. 1967ra arte Israelen aginte militarraren pean bizi ziren palestinarrak. Ofizial militar baten kapritxoaren aginte arbitrarioa bizi izan zuten pertsonak ziren, haien bizitza haietaz ezer ez zekien edo axola ez zen baten eskuetan zegoen, okupatu baino askoz lehenago. Zisjordanian eta Gazan 1967an. Horren ostean, ukazioa lurralde okupatuetara hedatu zen besterik gabe.
Are paradoxa handiagoa da azken lau urteotan krimenen agerian jartzearekin batera joan den ukapena. Azken lau urteotan gauzak gero eta ikaragarriagoak izan dira. Eguneroko haurren hilketak, etxeak eraisteak, lurrak konfiskatzea, eskubide eta askatasun oinarrizkoenak ukatzea. Nola da posible Israelek hori ezkutatzea bere gizartetik eta gainerako mundutik?
Podur: Ez da ezkutatuta egon, baina aurkeztutakoan ere ez dago eraginik.
Pappe: Adibide ikaragarriak daude. Hona hemen bat. Israelgo telebistan dago musika ikuskizun bat, ‘Taverna’ izenekoa. Israelgo musika da, hau da, greziar musika da letra hebrearrekin. Israelgo Armadak 2002ko apirilean Jenineko sarraskia egin ondoren, ekoizleak ‘bakearen kanpamenduko beste âezkertiar bat†—musika ikuskizun bat egin nahi izan zuen erosotasun bat emateko. tropak garai gogor honetan. Beraz, ekoizleek agertoki bat ezarri zuten Jeninen suntsipen osoaren eremuan. Jeninen egon bazara edo horri buruzko filmak ikusi badituzu, badakizu kanpamenduaren erdian zulo bat zegoela –dena suntsitu eta hondakin bihurtuta, jendea hil, jendea hondakinen artean lurperatuta. Hondakin horien artean eszenatoki bat jarri eta euren musika ikuskizuna izan zuten. Gero ekoizlearekin hitz egin nuen, galdetu nion – ‘Ez al duzu ikusten arazorik agertokia zuloaren erdian egotearekin’? Esan zuen: ‘Ez, eszenatokiak ondo funtzionatu zuen†– nire galdera agertokiaren alderdi teknikoei buruzkoa izan balitz bezala, eszena makabroa baino.
Bigarren adibide bat: noizean behin, zerbait filmatuko duen kazetari israeldar talde ausart bat dago. Horrelako talde batek entzun zuen Erezeko kontroleko soldadu israeldar batzuk (Erez Gazako zerrendarako sarrera eta irteera puntu bakarra den kontrol oso militarizatua da) palestinarren bizitzarekin erruleta jokoan ari zirela. Garai hau palestinar kopuru txiki bati Israelera sartzen uzten zioten kontroletik lanera joateko. Erez-eko kontrol-guneko atea hesi elektriko bat da, ‘hortz†’hortz’ elkarri lotuta daudenak, zigilu osoa egiten dutenak, urrutiko aginte bidez kontrolatuta. Soldaduek joko bat egiten zuten ea atean langile palestinar bat harrapatzen zuten ikusteko. Langile bat horrela hil zen. Filme-taldeak isilpean jokatzen ari zen jokoa ikertu eta filmatu zuen. Filma emititu zenean, estudioak ehunka gutun jaso zituen, tripulazioak hau filmatu behar ez zuela protestatzen, etsaia laguntzen ari zela eta gure soldaduen morala zapaltzen zuela laguntza behar dutenean! Hau ukatzeko beste modu bat da, gizartearen barbarizazioari ez aurre egiteko. Hau Abu Ghraiben gertatutakoaren oso antzekoa da Estatu Batuetako publikoaren erreakzioa.
Podur: Ezezkoaren adibide hauek erabiltzen dituzu kasu moral bat egiten saiatzeko oinarririk ez dagoela argudiatzeko, ezta elkarrizketarako oinarririk ere, ukazioa oso hedatuta dagoelako eta Israelen kultura hain urrun dagoelako, eta horregatik Israelen aurkako boikota eta zigorrak. beharrezkoak dira. Askok, zure analisiaren zati handiarekin ados egongo liratekeenek ere, onartuko ez luketen zerbait da. Gehiago azaldu al dezakezu?
Pappe: Hegoafrikan apartheid-aren garaian bezala, ukazioa eta doktrinamendua hain indartsuak dira, ezen naturala ez den itxarotea gizartearen barneko mugimendu batek (Hegoafrikaren kasuan gizarte zuria, Israelen kasuan, gizarte judua) gelditzeko nahikoa indartsua dena sortu. Ondorioak palestinarrek jasandako ankerkeriaz harago doaz. Uste dut Israelek egiten ari dena etorkizun hurbilean edo urrunean herri judua suntsituko duela. Nahiz eta 250 arma nuklearrekin eta munduko superpotentzia bakarraren laguntzarekin. Juduen eta arabiarren mesedetan, munduak papera jokatu behar du apartheid-a deuseztatzeko. Munduak lagundu behar du. Eta biolentziaren bide bakarra, kontra nagoen, presioa da. Apartheid-ari prezio-etiketa bat dagoela dioen mezua bidaltzeko. Hau garrantzitsua da norberaren irudia garrantzitsua delako Israelgo kulturarentzat. Oso egia da zigorrak arazotsuak direla: behartsuenak eta langileak neurrigabe sufritzen dituzte, aberatsek eta boteretsuek haien ondorioetatik ihes egin dezaketen bitartean. Baina israeldarrak ‘mundu zibilizatuarenâ parte ez direla dioen edozein mezu, Israel bere jokabideagatik pario bat dela, eraginkorra izan daiteke, apartheid-ari eta arrazakeriari prezioa emango diolako. Oso egia da hori nahikoa ez dela, ez baita probatu. Baina bonbardaketa suizidak baino hobea izan behar du. 35 urteren buruan esan dezaket aukera barrutik probatu dugula eta porrot egin duela, eta zentzu askotan ‘bake esparruak’ direla okerrenak: ‘elkarrizketa†’elkarrizketa†honetan sinesten dute, hain direla. eskuzabala, palestinarrei euren aberriaren %20aren zati bat eskaintzen dietelako, baina ezin dira urrunago joan eta palestinarrak gorrotatu gehiago ez emateagatik.
Podur: Nola erantzungo zenioke palestinar eskubideen defendatzaile oso eraginkor eta nekaezin batzuek egindako kontra-argudioari, boikota ez dela taktikoa, Israelgo eta judutar iritzia batuko duelako indar atzerakoienen atzean, zeinek argudiatu ahal izango baitute. Palestinarrak eta haien lagunak Israel suntsitzera eta juduak itsasora botatzera al daude? Argudioa da boikot taktika, itzultzeko eskubidearen defentsa bezala, kontrakoragarria izango dela, atzerakoien opari bat, palestinarrei kalte egingo diena.
Pappe: Boikot edo zigorrengatik argudiatzea astuna da eta bereziki zaila da niretzat, jendeari boikota egiteko eskatzen ari naizelako. Baina nik honela erantzungo nioke argudio horri: ez zait iruditzen erreakzionarioen batasuna egiten ari garenaren araberakoa denik; benetan nahiko bateratuta daude orain eta ezin dut imajinatu zenbat aldaketa gehiago izango den. gure aldetik taktikak bateratuko lituzke. Izan ere, hain dira bateratuak oraintxe bertan, 1990eko hamarkadan ez bezala, barrutik aldaketarako itxaropen gutxi dago. Modu hobeago bat dagoela uste dutenek aurrera egin eta lan egin beharko lukete: guri frogatu beharko lukete. Ez nago bi estatuen aurka, edo “elkarrizketa’. Nik uste dut huts egin dutela, eta porrot gehiago gero eta arriskutsuagoa dela. Denbora agortzen ari gara, eta egunero garbiketa, kanporaketa eta suntsipen etniko gehiago dakartza.
Podur: Pentsamendu interesgarri batzuk aurkezten dituzu juduei ukatzeko mekanismo horien kostuei buruz ere.
Pappe: Mundu arabiar osoan segurtasun eta oparotasun erlatiboan bizi ziren judu komunitateen historia tragikoa dago hemen, nazionalismo arabiar eta sionismoaren artean harrapatuta zeuden eta haien arteko biderik aurkitu ezin izan zutenak. Otomandar Inperioan existitzeko eta aurrera egiteko modu berezi bat zuten. Batzuek arazoa konpondu ahal izan zuten Latinoamerikara edo Kanadara joanez, eta bertan arabiar geratu ziren. Badakizu etorkinen komunitateetan, janzten duzunaren eta zarenaren artean oreka hori dagoela. Baina Israelera joandakoentzat, juduak apartheid gizartean batzen dituen bakarra *Ez arabiarrak* izatea da. Beraz, judu arabiarrek beren azentu arabiar alde batera utzi behar izan zuten, eta askoz okerrago eta mingarriagoa, arabiar kultura beste kultura guztien azpitik dagoela onartu behar izan zuten. Hau ez da ona gizaki batentzat, norberaren autoestimuaren mesedetan zure kultura gorrotatu eta beldurtu behar izatea. Beraiek frogatu behar zuten, ezkutuan arabiarrak ez zirela frogatzeko. Orain gauzak askoz hobeto zeuden Israelgo palestinar gutxiengoak edo Etiopiako juduak baino. Baina oraindik galdutako aukera eta tragedia bat da.
Podur: Duela bi urte inguru, artikulu bat argitaratu zen Ha'aretz-en, non bizitza osoko bi sionistak bi estatuen konponbidea ezinezkoa zela ondorioztatu zuten.. Jeff Halper-ek argudio bera egin du. Zure posizioetara heldu al zinen, eta ondorio berdinetara, modu berean? Galdetzen dut galdetzen dudalako zenbat bide dauden ondorio horietara iristeko, eta espero dut asko egotea.
Pappe: Hanegbi eta Benvenisti agertu ziren artikulu horretan, eta Israelek eraikitako lur gaineko gertaeren ondorioz heldu ziren euren ondorioetara gogoz kontra. Nire taldeak urteak daramatza estatu demokratiko laiko bat irtenbidea dela argudiatzen. Palestinako historialaria naiz, eta 1980ko hamarkadaz geroztik, antisionistatzat daukat nire burua. Mundua unibertsalen bidez ikusten dut, humanista gisa, ez nazionalista gisa. Alderdi Komunistako kide izan nintzen, eta horrek eragin zidan gauzen barruko erreakzioetan. Lau urte eman nituen Ingalaterran. Palestinako lagun min asko ditut, eta mundua betaurreko ezberdinekin ikusten lagundu didate. Juduen eta arabiarren artean ia berdin banatuta dagoen komunitate batean bizi naiz. Gero eta gehiago hitz egiten eta idazten dut arabieraz. Uste dut, nolabait, hainbeste doktrinamendu gainditzeko modu bakarra estereotipoak gezurtatzen dituzten pertsonekin lotura bat egitea dela. Behin horrelako konexioa duzunean, ez du esan nahi esaten duten guztia onartzen duzula, baina ideiak formulatu eta zeure burua erabaki dezakezu. Lagun eta gidari garrantzitsu asko izan ditut, Chomsky eta Said bezalakoak, nire formaziorako oso garrantzitsuak izan direnak.
Podur: Zure posizioa ez da Israelgo gehiengo posizioa. Baina zenbat gutxiengoa da?
Pappe: Txikia da, baina hazten ari da. Hona hemen litmus proba bat. Iaz, 2004ko martxoan, Palestinako Itzulera Eskubideari buruzko Israelgo lehen konferentzia deitu nuen. Hirurehun judu etorri ziren konferentziara. Horretarako, konferentzia honetara etortzea printzipioz itzultzeko eskubidearen aldeko jarrera aktiboa erakustea zela jakinda egin zuten. Bigarren hitzaldia 2005eko maiatzean izango da, eta Mizrahi juduak eta ikuspegi feministak aurkeztuko ditu. Kongresu bakoitzean gai desberdinak nabarmentzea da asmoa.
Podur: Torontoko Unibertsitatean eta Torontoko York Unibertsitatean hitz egin zenuen, non administrazioak poliziak eraman zituen poliziak, doako basakeriaz, Bushen inaugurazio garaian manifestazio bat erreprimitzera. Zalantzarik gabe, Estatu Batuetako Colorado Unibertsitateko Ward Churchill-i gertatzen ari zaionaz jabetzen zara. Askatasun akademikoarekin eta horren gabeziarekin zure esperientzia daukazu zure eskolan, Haifa Unibertsitatean. Istorioa kontatu dezakezu?
Pappe: 2000. urtean hasi nintzen Israelek palestinarren aurkako politikari buruzko kritika gogorra egiten nire lan akademikoaren bidez. 2000ko irailean Bigarren Intifada hasi eta gero, jendea traidore gisa tratatzen hasi zen. 2002. urtearen ostean, Jeningo sarraskiarekin, are gehiago egin behar nuela sentitu nuen. Nire jardueraren hazkundea 2000ko abenduan Haifako Unibertsitatean tesia egiten ari zen Teddy Katz ikasle baten kasu batekin bat etorri zen. 1948an Tanturan ordura arte ezezaguna zen sarraski bat agerian utzi zuen. Bere tesiak ahalik eta notarik handiena lortu zuen. Sarraskian parte hartu zuten unitate militarreko beteranoek benetan auzitara eraman zuten Katz bere tesiaren edukiagatik. Epaiketa ez zen gauzatu. Israelgo auzitegiek ez zuten bide horretatik joan nahi izan. 2002an Jeninekin sarraski bat gertatu zen ala ez erabaki nahi ez bazuten, ziur aski ez zuten erabaki hori hartu nahi izango 1948ko Tanturari buruz. Eta ez daukat kexa gehiegi epaitegiak auzia kudeatu duen moduari buruz. Baina Unibertsitateak aitzakia bat aurkitu zuen hura deskalifikatzeko. Tesiaren barruan egin zituen elkarrizketa batzuen transkripzioa okerra zela ikusi zuten. Horrek ez zuen inola ere ondorioetan eraginik izan, baina akats txiki bat izan zen, eta tesia berridatzi eta berriro aurkeztera eraman zuen. Hala egin zuen. Orduan Unibertsitateak huts egin zuen. Kanpaina bat hasi nuen berrezartzen saiatzeko. Ez da berrezarri. Egin nuen beste gauza 2001ean ‘Palestinaren garbiketa etnikoa 1948an†izeneko ikastaro bat ematen hastea izan zen. 2. eta 3. kurtsoa zen, ‘BA Goi-mailako ikastaroa, aukerakoa. Administrazioak esan zidan ezin nuela ikastaroa eskaini, baina Unibertsitatearen prozeduren arabera egin nezakeela, eta azkenean kodex horretan oinarrituta egin zidaten.
Harritu nintzen orduan 2002ko maiatzean eskutitz bat jasotzeak, Israelgo historia akademikoan lehen aldiz diziplina epaitegi berezi bat biltzen zela ni epaitzeko. Epaitegi honen arrazoia agintaldia dudala izan zen. Akademiko asko kaleratu dituzte, baina ez dute kargudun inor kaleratu. Epaiketa 2002ko ekainean egin zen. Nazioarteko zalaparta izan zen eta Unibertsitatea agerian utzi zuen. Unibertsitateak orduan epaiketa «eten» erabaki zuen. Bi urte eta erdi igaro dira, eta Unibertsitateak argi izan du noiznahi epaiketa berriro martxan jar dezaketela.
Bitartean, mintegi publikoetan ez sartzea gomendatzen aritu dira, hitzaldietara ez gonbidatzea eta abar.
Podur: Horrek ia... boikot bat dirudi!
Pappe: Bai, eta funtzionatzen duela froga dezaket. Era berean, deklaratu dezaket, esaten dutenaren aurka, akademikoei gustatzen ez ezik, oso gustura daudela beste akademikoei boikota egiten. Eta gainera, hori bada boikota egiteko ordaindu beharreko prezioa, ordaintzeko prest nagoela. Oso prezio txikia da ordaintzeko. Baina etsigarria izan dena da Israelgo irakasle gehiengoak ez zidan laguntza hitzik esan publikoki. Laguntza gutun pribatu batzuk jaso ditut. Baina jendeari esan nion: ez dut gutun pribaturik behar, gutun publikoak behar ditut. Hona bidaiatu nuen New York hiritik, non Joseph Massad, kargurik ez duena, Columbia Unibertsitatean erasotzen ari den. Errealitatea interpretatzeko eskubidea arriskuan dago, baita adierazpen askatasuna gogoko duten herrialdeetan ere. Agian bereziki herrialde horietan.
Justin Poduren bloga da www.killingtrain.com
ZNetwork irakurleen eskuzabaltasunaren bidez soilik finantzatzen da.
Dohaintzan