(Abuztuak 13) — Galdera batzuk partekatu nahi nituzke zurekin: buruan burrunbaka jarraitzen duten euli batzuk.
Justizia zuzena al dago?
Munduko justizia goitik behera izoztu al da?
Irakeko zapata-jaurtitzailea, oinetakoak Bushi bota zizkion gizona, hiru urteko kartzela-zigorra kondenatu zuten. Ez al du merezi, ordez, dominarik?
Nor da terrorista? Oinetakoen jaurtitzailea ala haien hartzailea? Ez al da benetako terrorista, gezurra esanez, Irakeko gerra asmatu, jende ugari sarraskitu eta tortura legeztatu eta agindu zuen serie-hiltzailea?
Nortzuk dira errudunak –Atencoko jendea, Mexikon, Txileko maputxe indigenak, Guatemalako Kekchie-ak, Brasilgo lurrik gabeko nekazariak–, denak terrorismo delitua leporatzen dietela beren lurra izateko eskubidea defendatzeagatik? Lurra sakratua bada, legeak ez badu ere esan, ez al dira sakratuak bere defendatzaileak ere?
Arabera Kanpo Politika aldizkaria, Somalia munduko lekurik arriskutsuena da. Baina nor dira piratak? Itsasontziei erasotzen dieten goseak edo Wall Streeteko espekulatzaileak urteak eman zituzten mundua erasotzen eta orain euren minengatik milioika dolar asko saritzen dituztenak?
Zergatik saritzen ditu munduak bere sakatzaileak?
Zergatik da justizia begi bakarreko emakume itsu bat? Wal-Martek, munduko korporazio boteretsuenak, sindikatuak debekatzen ditu. McDonald's ere. Zergatik urratzen dute korporazio hauek, zigorgabetasun penalarekin, nazioarteko legea? Gure mundu garaikide honetan lana zaborra baino baxuago baloratzen delako eta langileen eskubideak are gutxiago baloratzen direlako?
Nortzuk dira zintzoak eta nor gaiztoak? Nazioarteko justizia benetan existitzen bada, zergatik ez dira inoiz boteretsuak epaitzen? Harategirik txarrenen buruak ez dira inoiz kartzelara bidaltzen. Harategi horiek beraiek direlako kartzelako giltzak dauzkatenak?
Zerk egiten ditu ukiezinak Nazio Batuetan beto-eskumena duten bost nazioak? Jatorri jainkotiarra al da, euren beto ahalmen hori? Fida al dezakezu gerratik etekina ateratzen dutenekin bakea zaintzeko?
Bidezkoa al da munduko bakea munduko arma-ekoizle nagusiak diren bost nazioen esku egotea? Droga-saltzaileei inolako errespetu faltarik esan gabe, ezin al genioke aipatu antolaketa hau krimen antolatuaren beste adibide bat bezala?
Heriotza zigorraren alde nonahi aldarrikatzen dutenek arraro isilik daude munduaren jabeei buruz. Are okerrago, clamorers hauek betiko kexatzen dira aiztoak erabiltzen dituzten hiltzaileez, baina ez dute ezer esaten misilak erabiltzen dituzten arku-hiltzaileez.
Eta norberak galdetzen dio bere buruari: Mundu-jabe hauek hiltzeaz hain maiteminduta daudela ikusita, zergatik otoitz egiten ez al dira saiatzen euren joera hiltzaileak injustizia sozialera bideratzen? Mundu bat besterik ez al da minuturo hiru milioi dolar militarra xahutzen direnean, aldi berean hamabost ume gosez edo senda daitekeen gaixotasunez hiltzen diren bitartean? Noren aurka dago hortz arte deritzon nazioarteko komunitatea? Pobreziaren aurka ala pobreen aurka?
Zergatik ez dituzte heriotza-zigorren txapeldunek beren haserrea bideratzen kontsumo-gizartearen balioekiko, segurtasun publikoarentzat eguneroko mehatxua den balioekiko? Edo, beharbada, publizitatearen etengabeko bonbardaketak ez al du krimenerako gonbidapena? Ez al ditu bonbardaketa horrek milioika eta milioika langabetu edo gaizki ordaindutako gazteak erortzen, etengabe irakasten die gezurra “izan = izan”, bizitzak bere esanahia autoak edo markako oinetakoak bezalako gauzen jabetzetik ateratzen duela? Norbera, jabea, esaten jarraitzen dute, ezer ez duena bera, ezer ez dela esanez.
Zergatik ez zaio heriotza-zigorra ezartzen heriotzari berari? Mundua heriotzaren zerbitzura antolatuta dago. Ez al da egia industria-multzo militarrak heriotza fabrikatzen duela eta gure baliabideen zatirik handiena eta energiaren zati handi bat irensten duela? Hala ere, munduaren jabeek indarkeria besteek gauzatzen dutenean soilik gaitzesten dute. Estralurtarrei, existituko balira, indarkeriaren monopolio hori azalezina irudituko litzaieke. Era berean, onartezina iruditzen zaie lurreko biztanleei, eskuragarri dauden froga guztien aurka, biziraupena itxaroten dutenei: gizakiak gara elkarren arteko sarraskian espezializatutako animalia bakarrak, eta kasualitatez, gure planeta eta bere guztia suntsitzen ari den suntsipen-teknologia garatu dugunok. biztanleak.
Teknologia honek beldurrari eusten dio. Etsaien beldurra da militarrek eta poliziak baliabideak xahutzea justifikatzen duena. Eta heriotza-zigorra ezartzeari buruz hitz eginez, zergatik ez dugu beldurrari berari heriotza zigorra ematen? Ez al litzaiguke komeni izulari profesionalen diktadura unibertsal honekin amaitzea? Izuaren ereileek bakardadera kondenatzen gaituzte, elkartasuna gure eskuetatik kanpo mantenduz: txakur-jaten munduan bizi garela irakatsiz faltsuki, ahal duenak bere kideak zapaldu behar dituela, auzoko bakoitzaren atzean arriskua dagoela. Kontuz, esaten jarraitzen dute, kontuz, bizilagun honek lapurtuko dizu, beste batek bortxatuko zaitu, haur-kotxe horrek bonba musulman bat ezkutatzen du, eta zu ikusten ari den emakume horrek, zure bizilagun itxura xalo hori, ziur aski. txerri gripearekin kutsatzen zaitu.
Mundu goitik behera honetan, justizia eta sen onaren ekintza oinarrizkoenei ere beldurra ematen ari zaizkigu. Evo Morales presidentea Bolivia berreraikitzen hasi zenean, gehiengo indigena duen bere herrialdeak ispilu baten aurrean lotsarik izan ez zezan, bere ekintzek izua eragin zuten. Moralesen erronka, hain zuzen, hondamendia izan zen ordena arrazistaren ohiko ikuspuntutik, onuradunek uste baitzuten eurena zela Boliviarako aukera posible bakarra. Evo izan zela kaosa eta indarkeria ekarri zuena, eta ustezko krimen honek batasun nazionala lehertzeko eta Bolivia puskatzeko ahaleginak justifikatzen zituen. Eta Ekuadorko Correa presidenteak bere herrialdearen legez kanpoko zorrak ordaintzeari uko egin zionean, albisteak izua eragin zuen finantza munduan eta Ekuadorren zigor latz batekin mehatxatu zuten, horren adibide txarra ematera ausartzeagatik. Diktadura militarrak eta politikari maltzurrak nazioarteko bankuek mimatu izan badituzte beti, ez al dugu jada baldintzatu gure buruak gure patu saihestezin gisa onartzera herriak jotzen duen klubagatik eta arpilatzen duen zikoizkeriagatik ordaindu behar izatea?
Baina, sen ona eta justizia beti egon dira elkarrengandik dibortziatu?
Ez al ziren zentzua eta justizia eskutik helduta ibiltzea, hertsiki lotuta?
Ez al dira zentzua, eta baita justizia ere, gizonok haurdunaldia igaro behar bagenu, abortua doakoa izango litzatekeela dioen lelo feministaren arabera. Zergatik ez legeztatu abortatzeko eskubidea? Orduan, abortua ordaindu dezaketen emakumeen eta kobra dezaketen medikuen pribilegio bakarra izateari utziko dio?
Gauza bera gertatzen da justiziaren eta sen onaren ukapenaren beste kasu eskandalagarri batekin: zergatik ez dira drogak legezkoak? Ez al da hori, abortua bezala, osasun publikoko arazoa? Eta bere populazioan munduko beste edozein herrialdek baino droga-menpekotasun gehiago dituen herrialde bera, zein botere moral du bere droga-hornitzaileak gaitzesteko? Eta zergatik ez dute komunikabideek, drogen azotearen aurkako gerrari eskainitako dedikazioan, inoiz zabaltzen Afganistan dela munduan kontsumitzen den heroina guztia bakarrik asetzen duena? Nork gobernatzen du Afganistan? Ez al dago militarki gu guztiok salbatzeko misioa eman zion herrialde mesianiko batek?
Zergatik ez dira behin betiko drogak legeztatzen? Inbasio militarretarako aitzakiarik onena ematen dutelako, gauaren iluntasunean dirua zuritzeko zentro gisa funtzionatzen duten banku handiei etekinik mamitsuenak emateaz gain?
Gaur egun mundua triste dago, ibilgailu gutxiago saltzen direlako. Krisi globalaren ondorioetako bat bestela oparoa den autoen industriaren gainbehera da. Zentzu arruntaren zatiren bat izan bagenu, justiziaren zati hutsa, ez al genuke berri on hau ospatuko?
Inork ukatu lezake automobil kopuruaren beherakada ona dela naturarentzat, zainetan pozoi pixka bat gutxiagorekin amaituko duela ikusita? Inork ukatu al diezaieke oinezkoei auto kopuruaren beherakada horren balioa, haietako gutxiago hilko direla ikusita?
Hona hemen nola azaldu zion Lewis Carroll-en erreginak Aliziari nola ematen den justizia ispilu-mundu batean:
«Erregearen Mezularia dago. Kartzelan dago orain, zigortua: eta datorren asteazkenera arte ez da epaiketa hasiko: eta, jakina, delitua da azkena».
El Salvadorren, Oscar Arnulfo Romero artzapezpikuak aurkitu zuen justiziak, sugeak bezala, oinutsik bakarrik hozka egiten duela. Tiroz hil zen, bere herrian desjabetuak hasiera-hasieratik kondenatuak zirela aldarrikatzeagatik, jaio ziren egunean.
El Salvadorreko azken hauteskundeen emaitza ezin al daiteke, nolabait, Romero artzapezpikuari eta bera bezala injustiziaren erregealdi honetan eskuineko justiziaren alde borrokan borrokan hildako milakaei egindako omenaldi gisa ikusi? Batzuetan Historiaren kontakizunak gaizki amaitzen dira, baina bera, Historia bera, ez da inoiz amaitzen. Agur egiten duenean, besterik ez du esaten: itzuliko naiz.
Gaztelaniatik itzulpena: Moti Nissani doktorea
Bere beste lorpenen artean, 1971n, Eduardo Galeano idatzi Latinoamerikako Zain Irekiak eta, 1976an, heriotzari ihes egin zion CIAk finantzatutako Argentinako Heriotza Eskuadroien eskutik.
ZNetwork irakurleen eskuzabaltasunaren bidez soilik finantzatzen da.
Dohaintzan