Iturria: Askatasunerantz
Azaroko azken larunbatean Jatorrizko Nazioen Koordinakundeak, matxinadan jaiotakoak, a trawün (Mapudungun elkartzeko hitza) Lo Pradoko zeremonia-zentroan, Txileko Santiagoren periferian.
Santiagoko hainbat auzotan bizi ziren maputxeak bertaratu ziren (Puente Alto, Ñuñoa, Pintana, besteak beste), eta bertako trawünak egin zituzten jada. Bilera hiruk zuzendutako ekitaldi batekin hasi zen luzekos (erkidegoetako buruak), eta ondoren 60 bat lagunek abestu eta otoitz egin zuten eguzkipean. Behin baimena jasota Pachamama, bi taldetan eztabaidatzen hasi ziren Txileko konstituzio berriaren inguruan zer jarrera hartu nahi duten.
Emakumeek, jantzi tradizionalak jantzita, gizonezkoek baino askoz edo gehiago parte hartu zuten, buruko diadema urdinak zeramatzaten. Bi posizio azkar argitu ziren.
Lehenengoak Asanblada Konstituziogilerako hauteskundeetan parte hartzea proposatzen du. Baina akordioa sinatu zuten alderdiek uko egin zioten indigenek beren hauteskunde barrutiak izateko aukerari, hautetsien %15ekin, Txilen bizi diren indigenen ehunekoaren antzekoa. Eztabaida asko dago, bada, nola jarraitu.
Jarrera hori gero eta handiagoa izan da altxamendu garaian, nahiz eta duela ia 20 urte jaio zen, “plurinazionalismo” izenarekin. Maputxeek lehendik dauden alderdien barruan hautatuak izan nahi ez direnez, parte-hartzaile batzuek (emakume batzuk barne) hauteskunde-alderdi maputxe bat sortzea proposatzen dute.
Pentsamendu korronte hori ohikoagoa omen da hirietan, batez ere Santiagon, ehunka mila maputxe bizi diren bertan. Baina bere laguntza nukleoa Wall Maputik hirira unibertsitatean ikastera emigratu zutenen artean dago. Haien diskurtsoa indartsua eta ondo arrazoitua da, eta hasteko «denbora handirik» ez dagoela diote, hautesleak hautatzeko prozesua apirilean hasiko baita.
Bigarren korronteak autodeterminazioa eta autonomia defendatzen ditu, hauek baitira Txileko hegoaldeko maputxe komunitateen jarrera tradizionalak. Estatuaren errepresioak eta beren lurraldeen militarizazioak eta baita basogintzako enpresen lekualdatzeak ere kaltetuenak dira. Beraien komunitateak dira lurrak aurre egin eta berreskuratzen dituztenak, eta, batez ere, maputxe nazio eta identitatearen garra bizirik mantentzen dutenak.
"Gure gobernua eta gure parlamentua ditugu, ez ditugu politikarien beharrik", adierazi zuen adin ertaineko emakume batek. Beste gazte batek galdetu zuen: “Benetan nahi al dugu eserlekurik barruan keinua (zuria) politika?”
Egia bada 2019ko urrian hasitako Txilen altxamenduak 11ko irailaren 1973n Pinocheten eskutik irekitako zikloa ixten duela. estatu kolpea, egia izan behar da, halaber, ziklo berri bat irekitzen ari dela, nahiz eta oraindik ez dakigun zeintzuk izango diren bere funtsezko ezaugarriak.
Baina Santiagoko kaleetan ikus dezakegunaren arabera, ziklo honek bi protagonista nagusi izango ditu: estatu poliziala, klase menperatzaileen hegal armatua; eta herri-sektoreak hiri-auzoetan eta Wall Mapu-n. Bi indar horien arteko pultsuak zehaztuko du Txileren etorkizuna.
Itzulita Askatasunerantz egilearen baimenarekin. Gaztelaniaz argitaratua Desinformamonos.
Raúl Zibechi kazetaria eta herri hezitzailea da, eta Latinoamerikako oinarrizko prozesuekin laguntzen du.
ZNetwork irakurleen eskuzabaltasunaren bidez soilik finantzatzen da.
Dohaintzan