BAGDAD, otsaila (IPS) - Irakeko segurtasun ezak elikagaien hornikuntzaren kolapsoa eragiten ari da.

 

"Begira itzazu janari eske daukagun aberastasuna izan arren", esan dio IPSri 60 urteko Um Muthanna Bagdadekoak. Bagdad erdialdeko barazki-merkatu batean zutik, non barazki-hornidurak ez diren bezala, Um Mahmood etsi egin zuen Irakerako.

 

"Bi ibai handi dituen herrialde batek munduko esportatzaile handiena izan behar zuen, baina orain gu hiltzen parte hartu zutenei janaria eskatzen diegu". Irak petrolio eta nekazaritza baliabideetan aberatsa da.

 

Tokiko eta nazioarteko laguntzak Irakera gainezka egin zuen 2004an, inbasioaren hurrengo urtean, baina horniduraren zati handi bat blokeatu zuten herrialdeko laguntza-aktibista asko bahitu ostean.

 

Irakiarrek lortzen zuten janaria askotan ez zen behar zutena, edo nahi zutena.

 

"Irakiarrek ez dute gustura sentitzen janari laguntza jasotzeko iraganean elikagaiak esportatzen zituztenean", esan dio Jassim al-Rikabi doktoreak IPSri.

 

«Irak laguntzarako GKEen eremua izan da AEBetako okupazioa hasi zenetik, eta GKE horietako askok irakiarrek ohituta ez zeuden elikagaiak ekartzen zituzten, baina hartu behar izan zuten aurrean zuten beharragatik».

 

Garagarra, garia, lekaleak eta Irakeko datil ospetsuak oinarrizko dieta dira, eta esportatzen dira ere. Irakeko otordu arruntak arroza, arkumea, oilaskoa eta tokian tokiko barazkiak bezalako pepinoak, tipulak eta tomateak dira.

 

Okupazioan, irakiarrek janariaren zati handi bat Australiako eta Estatu Batuei inbasioan eta okupazioan lagundu zuten beste herrialde batzuetatik lortzen ari dira. Janari hau askotan kalitate baxukoa izan da.

 

2006ko uztailean Irakeko Merkataritza Ministerioak iraungitze-data gaindituta kutsatutako elikagai edo elikagai milaka tona baztertu edo suntsitu zituen. Elikagaiak intoxikazio zabala eragin zuen.

 

Rikabi doktoreak AEBek babestutako Irakeko Gobernuari eta AEBetako okupazio agintariei eusten die elikagaien hornidura hutsaren erantzule. "2005aren amaieran nazioarteko gobernuz kanpoko erakunde gehienak Iraketik atera ziren beren gobernuen aginduz, indarkeria sektarioaren horman gero eta idatzia ikusi zutenak".

 

Segurtasun-egoerak eta gasolina faltak tokiko nekazariek askotan ezin dutela janaria merkatuetara eraman.

 

L. Paul Bremer administratzaile ohiak sartutako Irakeko inportazio legeetan egindako aldaketek atzerriko produktuen inportazioen tarifak jaitsi zituzten, nekazari irakiarrek lehiatzea ezinezko bihurtuz. Irakeko baserri ugari porrot egin zuten.

 

Baina orain inportatutako ondasunen prezioak izugarri igo dira. Eta, beraz, gaur egun Irakeko merkatuetako janari gehiena inportatua da, eta garestiagoa da erregaien kostuak gorakada eta gobernuaren araudi faltagatik. Oilaskoa, frutak eta barazkiak bezalako inportatutako elikagaiek orain tokian hazten diren elikagaiek baino gehiago kostatzen dute.

 

"Tokiko nekazaritza ekoizpena ia hutsa da", esan dio IPS Nekazaritza Ministerioko Majid al-Dulaymik. “Ministerioak nekazariei eta landariei emandako mailegu mugatuak gaizki erabiltzen dira, ezin delako nekazaritza ekoizpena mantentzea hemen denek ezagutzen dituzten arrazoiengatik. Orain sektore pribatua dena inportatzen ari da, eta prezioak garestiegiak dira ordaintzeko».

 

Merkataritza Ministerioko funtzionario batek esan du bere ministerioak lehen bezala irakiari janari-errazioak emateko borrokan ari dela, baina egoerak zaildu egiten ditu.

 

"Badago jasaten dugun segurtasun kalbarioa eta baita kalitate txarreko janaria hornitzen ziguten enpresa askorekin izan genituen arazoak ere", esan dio IPSri.

 

Australiak iaz eman zion Iraki garia, banatu zenean, altzairu zatiak zituela aurkitu zen. Irakeko funtzionarioek egindako ikerketa batek oraindik ez du inolako erantzukizunik eskatu enpresarik.

 

Irakiarren gehiengoak oraindik hileroko janari-errazioaren menpe jarraitzen du, Golkoko lehen gerraren ostean 1990eko hamarkadan zigor ekonomikoen garaian ezarri zen programa. Baina gero eta gehiago irakiarrek ez dute hileroko anoa jasotzen, banaketa-kanalaren ustelkeriagatik edo faboritismo sektarioagatik.

 

Washington-eko Brookings Institutuak 2005ean egindako estatistikek erakutsi zuten Irakeko biztanleriaren ia 60ak erregularki kontsumitzen dituela janari-errazioak. Eta ehuneko 25, 6.5 milioi pertsona, "menpekotasun handia" dute elikadura beharrak asetzeko anoaekiko.

 

Irakeko Merkataritza Ministerioko Abdul-Lattifen arabera, lehengo gobernuak emandako jatorrizko 12 elikagaietatik azukrea, arroza, irina eta olioa baino ez dira geratzen. Dilistak bezalako beste partida batzuk zerrendatik kendu zituzten 2006ko maiatzean, aurrekontu murrizketen ondorioz.

 

«Zein janari-raziotaz ari zara», salatu zion IPSri 35 urteko Um Jamila, bost umetako ama. «Herrialde osoa lapurtu digute. Hau beste sei hilabete igarotzen bada, gosez hiltzen den edozein herrialde bezala izango gara».

 

Migraziorako Nazioarteko Erakundeak (IOM) urtarrilaren 30ean kaleratutako txosten batek erakutsi zuen Irakeko barne lekualdatutako 1.5 milioi pertsonak ez dituztela oinarrizko beharrizanak, hala nola janari egokia, edateko ura, saneamendua eta osasun eta hezkuntza instalazioak.

 

"Irakeko Desplazamendua 2006 Urtea Berrikuspena" izenburupean, txostenak janaria jartzen du Irakeko desplazamenduak dituzten beharrizan premienen zerrendan.

 

"Hain pozik nengoen nire soldata 300 dolar ingurura igo zenean, baina orain 30 dolar ziren garaiak okupazio honen aurretik bezala nahiago ditut", esan zion IPSi Industria Ministerioko Kamil Fattah ingeniariak. "Irakeko merkatuko inflazioak ezinezkoa egin digu duin jatea, lehenago oinarrizko behar guztiak ia dohainik lortzen genituen bitartean".

 

Elikagaien Munduko Programak laguntza bidaltzen ari da Irakera, baina bere funtzionarioek esan dute horrek zailtasunak dituela.

 

"Elikagaia lapurtzen dute bidean edo iristean ezin dute ikuskatu hirugarren inspektoreek", esan dio IPSri Elikaduraren Mundu Programa zuzentzen duen Elikadura eta Nekazaritza Erakundeko erretiratutako langile batek. "Bidalketa bakoitza hirugarren ikuskatzaile batek egiaztatu behar du, baina enpresak zailtasunak ditu horrelako ikuskapenak egiteko segurtasun egoera dela eta".

 

 

---