FRETECOko ordezkariari elkarrizketa Egilea: Marie Trigona โ Venezuelanalysis.com Latinoamerikako lantegi eta enpresa okupatuek langile klasearen defentsarako eta kapitalismoaren eta neoliberalismoaren aurkako erresistentziarako estrategia aurreratuenetako baten garapena adierazten dute. Argentinan, Brasilen, Uruguai eta Venezuelan zehar indarra hartzen ari den fenomeno berri honek hazten jarraitzen du merkatuaren erronkak izan arren. Latinoamerikako 30,000 langile baino gehiago lan egiten dute kooperatiba-enpresetan, nagusiek itxi zituzten eta langileek berriro ireki zituzten. Venezuelan bakarrik, kalkulatzen da 1,200 negozio eta lantegi okupatu dituztela euren langileek, nagusiek eta jabeek abandonatu ostean. Iraultza bolivartarrari erantzunez, inbertitzaile oligarkiko eta atzerriko askok Venezuelatik ihes egin dute langileak lehortzen utziz. Venezuelako langile klaseak langabeziaren patuari eutsi dio eta sozialismorako bidea eraikitzen lagundu du: mihitutako enpresak bereganatu, nazionalizazioa aldarrikatu eta langileen autogestioa ezarri. 2005az geroztik, Venezuelako Gobernuak hainbat lege-dekretu onartu zituen bertan behera utzitako lantegiak desjabetzen zituzten langileek produkzioa martxan jartzeko. Gaur Venezuelan 20 bat enpresa nazionalizatu dira eta langileen kokudeaketa edo kontrolpean funtzionatzen dute. Venezuelako langileen okupazioak koordinatzeko lan egiten duen talde horietako bat FRETECO (Fabrika Kokudeatu eta Okupatutako Langileen Fronte Iraultzailea) izan da. INVEVAL estatuko langileek kudeatzen duten balbula industriala lantegiko langileek FRETECO sortu zuten urte hasieran, langileak okupatutako fabrika-mugimenduak industria langileen benetako kontrolpean nola biderkatu dezakeen aztertzeko. FRETECOk urrian biltzar txiki, baina garrantzitsu bat egin zuen, non 15 langile kogestionatutako enpresa (hainbat ekoizle eta batzuk oraindik ere ekoizpena martxan jartzeko borrokan) bildu ziren langileen kontroleko enpresak kapitalismotik nola urruntzen ari diren eta aurre egin behar dituzten erronkei partekatzeko. FRETECO eta INVEVALeko Pablo Cormenzana ordezkariak Buenos Airesera bidaiatu zuen azaroan Hands Off Venezuela kanpainaren baitan. BAUEN hotelean hitzaldi baten aurretik harrapatu nuen, hiriaren erdi-erdian dagoen enpresa eta langileen kooperatiba berreskuratu batean. Elkarrizketan eta hitzaldian, Cormenzanak Venezuelako langile okupatutako fabrika mugimenduaren arrakastak eta erronkak errepasatu zituen. MT: Zer gertatu zen INVEVALen langileak beren lantokia hartzera bultzatu zituena? PC: INVEVAL jabeak lehen CNV (National Valve Manufacturer) deitzen zen plantako ekoizpena itxi zuenean hasi zen 2002an. CNVren jabea, Sosa Pietri, Venezuelako oligarkiaren parte zen. Zuzendaritzaren itxialdia luzatzea erabaki zuen eta 9ko abenduaren 2002an itxi zuen enpresa, langile guztiak kalean utziz. Horretaz gain ez zien inolako indemnizaziorik antolatu langileei, soldatak, gizarte segurantza eta abar ordaindu gabe lehortzen utziz. Hasiera batean, 330 langile zeuden lantegian. Langile horietako talde batek borroka bat hastea erabaki zuen jabe ohiari zor ziena itzultzeko eskatzeko. Geroago, eskaera hori euren lanpostuak berreskuratzeko eta enpresa berriro irekitzeko ideia bihurtu zen. Etapa honek bi urte iraun zuen, 2003ko martxotik 2005eko apirilera arte. 65 bat langilez osatutako talde batek borrokan jarraitu zuen. Bakarrik zeuden borrokan, lan epaitegiak eta lan ministerioa bisitatzen, jabeak inoiz ordaindu ez dituen soldatak eskatzeko. Prozesu luze eta zail honek eragin desmoralizatzailea izan zuen langileengan eta askok borroka utzi zuten. Taldea benetan sakabanatuta zegoen garai hartan eta 2004ko abenduan langile bakarrak jarraitu zuen lantegiaren kanpoaldean kanpatzen. Garai horretan, nagusi ohiak fabrika husteko une aproposa zela erabaki zuen. Abendura arte langile taldeak lantegiaren atetik kanpo kanpatuta egon ziren. Gau batean nagusia ezkutuan hasi zen erdi-eraikitako balbulak eta erremintak lantegitik garraiatzen. Langileek jabea lantegiko materiala lapurtzen ari zela jakin eta berriro mobilizatu ziren. Oraingoan, langile gehiago konpainiaren ateen kanpoaldean kanpatu ziren, nagusiak lantegia miatzen jarrai ez zezan. Pentsatzen ari ziren 'tipo honek kalean utzi gintuen eta orain saldu litezkeen gauza gutxirekin joaten da zor ziguna ordaintzera'. Aldi berean, Venezuelan bi egoera oso garrantzitsu garatu ziren. 2005eko urtarrilean, Porto Alegreko Munduko Gizarte Foroan, Chรกvez presidenteak sozialismorako proposamena plazaratu zuen. Momentu oso garrantzitsua izan zen langileen kontrolatutako lantegientzat. INVEVALen beste gertaera garrantzitsua INVEPAL paper fabrikaren nazionalizazioa izan zen. VENEPAL paper fabrika INVEVAL-en antzeko egoeran zegoen. Kasu honetan jabeak konkurtsoa aldarrikatu zuen enpresa hausteko eta Murphy kartoi ekoizle transnazionalari akzioak saltzeko ideiarekin. VENEPALeko jabeak porrot egin zuen eta langileak lehortzen utzi zituen. Venezuelako Gobernuak VENEPALeko langileei esan zien, borroka larri bat zuzendu eta eskala handian bilduz gero, Chรกvez presidenteak enpresa nazionalizatzea azter dezakeela. Langileek proposamena onartu eta elkarretaratzeari ekin zioten. Protesta egin zuten, VENEPAL nazionalizazioa bultzatuz. Presidenteak proposamena onartu eta VENEPAL nazionalizazioa dekretatu zuen. Langileek gero INVEPAL sortu zuten. INVEPALen nazionalizazioak INVEVALeko langileak motibatu zituen eta kanpaina berri bat jarri zuten martxan lana berreskuratzeko. Presidenteak CNVren nazionalizazioa dekretatu zuen, gero INVEPAL-balbula endogenoen industria nazionala bihurtuko dena 2005eko apirilean. MT: Nola antolatu da lantegia langileak hartu zuenetik? PC: Langileek gogor borrokatu behar izan zuten fabrika berreskuratzeko. Lantegia 2005eko apiriletik da langilea, abandonatuta zegoen fabrika. Ordenagailuekin eta makineria erraldoiekin funtzionatzen duen fabrika erraldoi batez ari gara. Eta, hala ere, langileek funtzionatzeko gai izan ziren. Langileek ugazabarik gabe industria zuzendu dezaketen teoria frogatzen ari dira. INVEVALeko langileek nagusirik edo jaberik gabeko enpresa bat arrakastaz zuzentzen ez ezik, gobernuaren teknokratarik edo burokraziarik gabe ere ari dira. Gobernuak parte hartze gutxi izan du enpresaren funtzionamenduan. Enpresa langileak bakarrik berreskuratu zuen. MT: Beraz, ez zen profesionalik geratu lantegian? Nola kudeatu dira langileak profesionalik gabe? PC: Ez, eskulangileak bakarrik geratu ziren plantan. Erdi eta goi-mailako zuzendaritzak enpresa utzi zuen nagusiarekin batera. Nagusiarekin itunak zituzten. Imajinatzen dut lehengo jabeak kaleratzeagatik soldata eta indemnizazioa ordaintzen ziela eta gero lanpostu berriak aurkitu zituztela. Langileek ez zuten fabrika bat berreskuratu eskuzko lanak bere gain hartuz. Langileak administrazio arloen ardura ere hartzen ari dira. Gaur egun, langile talde bat administrazioa ikasten ari da estatuko unibertsitatean. Oker frogatzen ari dira langileek lantegi bat zuzendu ezin dutela dioen teoria ez badute zuzendaririk egiten dituzten mugimendu guztiak ikusten. Langileen kontrolpean dauden lantegiek demokratikoki funtzionatzen dute, nagusiarekin ez bezala. INVEVALen hartutako erabaki guztiak langileen asanblada batean hartzen dira. Fabrika langileen ordezkariek zuzentzen dute. Jorge Paredes INVEVALeko egungo presidentea lantegiko stock-gordailuan lan egin zuen. Langileen asanbladak demokratikoki bozkatu zituen ordezkariak eta presidenteak. Ordezkariek eta ordezkariek batzarrak dioenaren arabera beren betebeharrak betetzen ez badituzte, batzarrak ordezkaria kargutik kendu ahal izango du. Langile guztiek soldata berdinak kobratzen dituzte, berdin dio kamioilariak, lineako langileak edo enpresako presidenteak diren. Benetako langileen kontrola praktikan jartzen ari dira INVEVALen. MT: Zein da langile kontrolatutako lantegi mugimenduaren etorkizuna Venezuelan? PC: FRETECOren ikuspuntutik Venezuelako langileen kontrolaren ikuspegi oso positiboa dugu. Urriaren 13tik 14ra, FRETECOk kongresu nazionala egin zuen. Kongresuan kudeatutako 10 langile baino gehiagok parte hartu zuten, baina 15 enpresa baino gehiagok parte hartzen ari dira FRETECOn. Bost enpresek ezin izan zuten parte hartu, ezin zutelako garraiobiderik sartu eta baliabide eskasak zirela eta, gobernuaren laguntza faltagatik. Beharrezkoa da ulertzea kasu batzuetan langileak itxita dauden lantegiak okupatzen ari direla eta diru-sarrerarik ez dutela. Oraintxe bertan FRETECO 15 enpresarekin ari da lanean, baina FRETECOrekin bat egin nahiko luketen beste enpresen dei asko jasotzen ari gara. 1,200 enpresa eta lantegi baino gehiago dira langileek okupatu dituztenak, nagusiek eta jabeek abandonatu ostean. Chavez presidenteak egoera ezberdinetan dauden 20 enpresa baino gehiago nazionalizatu ditu. VENEPAL eta INVEVAL langileek kontrolatutako fabrika mugimenduaren abangoardian daude. Venezuelako langile klasea indartzen ari da eta interes handia dago industria nazionalizatzen jarraitzeko eta langileen eskuetan jartzeko. Chรกvez presidenteak ziur irabaziko dituen abenduko hauteskundeen ostean, langileen kontrolatutako lantegi mugimenduak ere aurrera egingo du. Bultzatuko dugu langileek jabeek itxitako enpresak berreskura ditzaten eta langileen kontrolpean ekoizpena abiarazteko. Marie Trigona Buenos Airesen bizi den kazetari independentea da. Argentinako berreskuratutako enpresei buruz asko idatzi du. [posta elektroniko bidez babestua]
ZNetwork irakurleen eskuzabaltasunaren bidez soilik finantzatzen da.
Dohaintzan