Μετά από 43 χρόνια μετά το πραξικόπημα στη Χιλή, που ανέτρεψε την κυβέρνηση του Σαλβαδόρ Αλιέντε, ο στοχαστής Atilio Borón μίλησε με την Brasil de Fato για να αναλύσει τις συνδέσεις μεταξύ εκείνης της στιγμής της πρόσφατης ιστορίας και των σημερινών γεγονότων που παραβιάζουν τη δημοκρατική τάξη στη Λατινική Αμερική.
Σύμφωνα με τον Αργεντινό κοινωνιολόγο, οι συνταγματικές αλλαγές που έγιναν από τις κυβερνήσεις του Ούγκο Τσάβες στη Βενεζουέλα, του Έβο Μοράλες στη Βολιβία και του Ραφαέλ Κορέα στο Εκουαδόρ δημιούργησαν μια νέα θεσμική τάξη που επέτρεψε στους ηγέτες να κάνουν τις απαραίτητες μεταρρυθμίσεις για να βελτιώσουν τη ζωή των λαών τους.
Ωστόσο, ο εκλογικός θρίαμβος του Mauricio Macri στην Αργεντινή και η πρόσφατη παραπομπή κατά της Dilma Rousseff στη Βραζιλία σηματοδοτούν τις αδυναμίες των διαδικασιών σε αυτές τις δύο χώρες, οι οποίες κράτησαν ανέγγιχτη τη δομή του αστικού κράτους. Αυτές οι αδυναμίες χρησιμοποιήθηκαν από τις ΗΠΑ προς όφελός τους στην προσπάθειά τους να ανακτήσουν θέσεις στο διεθνές σενάριο.
«Πιστεύω ότι ο Λούλα ήταν θύμα της δικής του τεχνοκρατικής στάσης. Έστειλε τους Βραζιλιάνους στα σπίτια τους, για να μην εμπλακούν στην πολιτική, και όταν λύκοι ήρθαν να χτυπήσουν το σπίτι της Ντίλμα, προσπάθησε να απλώσει το χέρι και κανείς δεν ήταν εκεί για να την υπερασπιστεί. Εμπιστεύτηκε και έκανε συμμαχίες με ομάδες εξουσίας που προφανώς επρόκειτο να τον προδώσουν. Ήταν καθαρό σαν μέρα», είπε ο Μπορόν.
Ποια μαθήματα πρέπει να αντλήσουμε από το πραξικόπημα του 1973 στη Χιλή; Πώς μας βοηθά η εμπειρία της Χιλής να αναλογιστούμε την τρέχουσα κατάσταση στη Λατινική Αμερική; Και πώς μπορεί το τρέχον πλαίσιο να μας βοηθήσει να ξανασκεφτούμε την ιστορία μας ως λαοί της Λατινικής Αμερικής;
– Atilio Borón: Πιστεύω ότι το πραξικόπημα στη Χιλή ήταν μια τραγωδία που κατά κάποιο τρόπο ανακοίνωσε αυτό που επρόκειτο να συμβεί αργότερα στις περισσότερες χώρες της Λατινικής Αμερικής. Η Βραζιλία είχε ήδη υποστεί πραξικόπημα το 1964, η Αργεντινή επίσης το 1966. Αλλά η περίπτωση της Χιλής ήταν διαφορετική. Ήταν ένα ριζοσπαστικό πείραμα στη θεραπεία του σοκ, που αργότερα θα εφαρμοστεί σε όλη την υπόλοιπη Λατινική Αμερική και επίσης σε ορισμένες χώρες όπου ο καπιταλισμός βρίσκεται υπό ανάπτυξη.
Η περίπτωση της Χιλής ήταν πολύ ακανόνιστη σε σύγκριση με άλλες περιοχές. Η κυβέρνηση του Σαλβαδόρ Αλιέντε είχε διατηρήσει τις θεσμικές δομές ενός αστικού κράτους. Δηλαδή, δεν έγινε μεταρρύθμιση του Συντάγματος. Υπήρχε απλώς μια συζήτηση για την ερμηνεία ορισμένων ρητρών του Συντάγματος που εμπόδισαν την κυβέρνηση του Αλιέντε να προχωρήσει σε πολιτικές εθνικοποίησης, ελέγχους τιμών και παρεμβάσεις στην αγορά.
Αλλά ο Αλιέντε δεν έκανε αυτό που έκαναν οι Βενεζουελάνοι, οι Βολιβιανοί και οι Ισημερινοί. Δημιούργησαν μια νέα Συνταγματική τάξη, ένα νέο θεσμικό σύστημα και εισήγαγαν τις απαραίτητες αλλαγές για τη βελτίωση της ποιότητας ζωής του πληθυσμού.
Τι μπορούμε να μάθουμε; Καταρχάς, ένα αστικό κράτος με αστικό σύνταγμα, με καπιταλιστικές σχέσεις παραγωγής και όπου οι μεγάλες εταιρείες έχουν μεγάλη δύναμη, επιβάλλει πολύ αυστηρά όρια στο τι μπορείς να κάνεις. Και όταν οι αλλαγές ξεπερνούν αυτά τα όρια, η δημοκρατική διαδικασία εισέρχεται σε μια επικίνδυνη ζώνη και εξαλείφεται γρήγορα από τους φορείς του κοινωνικού συντηρητισμού, δηλαδή τις κυρίαρχες τάξεις.
Σε πολύ περίπλοκες οικονομικές καταστάσεις αυτές οι διαδικασίες αναπόφευκτα αναδύονται επειδή η αστική τάξη κάνει συνεχείς σαμποτάζ, ή «αστικές απεργίες". Σταματούν να επενδύουν, ξεκινούν οι φυγές κεφαλαίων και η παραγωγική διαδικασία μπλοκάρεται σε κάθε επίπεδο, προκαλώντας μεγάλη ζημιά στον πληθυσμό. Τελικά, η βάση είναι έτοιμη να πραγματοποιήσει μια φασιστική επανάσταση.
Αυτή ήταν η αντίδραση της Χιλής το 1973. Και πιστεύω ότι ο Τσάβες έμαθε από αυτό το μάθημα, και μετά από αυτόν, ο Έβο και ο Κορέα έμαθαν επίσης. Γιατί το πρώτο πράγμα που έκαναν ήταν να διευρύνουν το θεσμικό πλαίσιο των διαδικασιών μετασχηματισμού στη Βενεζουέλα, τη Βολιβία και τον Ισημερινό. Αυτό ήταν πολύ σημαντικό και πολύ σημαντικό. Εισήγαγαν καινοτομίες που προώθησαν τον κεντρικό ρόλο του λαού, όπως το ανακλητικό δημοψήφισμα και η αναγνώριση μορφών αυτοδιοίκησης για τους αυτόχθονες πληθυσμούς.
Ως εκ τούτου, πιστεύω ότι υπάρχει, στην πραγματικότητα, ένα μάθημα. Όχι όμως σε κάθε χώρα. Η Αργεντινή, η Βραζιλία και η Κολομβία συνέχισαν να ακολουθούν τα μονοπάτια της φιλελεύθερης δημοκρατικής θεσμικής τάξης. Και αυτή είναι η πηγή πολλών προβλημάτων.
Επομένως, σε περιφερειακό επίπεδο, είναι δυνατόν να επιβεβαιώσουμε ότι είμαστε τώρα σε καλύτερη θέση να αντισταθούμε σε αυτήν την προέλαση της δεξιάς, που ξεκίνησε με το πραξικόπημα στην Ονδούρα και τώρα προκάλεσε την παραπομπή της Ντίλμα;
– ΑΒ: Κοιτάξτε, αυτό που συνέβη στη Χιλή ήταν μοναδικό, γιατί τότε ο Περονισμός επέστρεφε στην Αργεντινή, αν και ήταν βραχύβιος και κατέληξε σε μεγάλη καταστροφή. Υπήρξε μια κορύφωση στη Βολιβία—το 1971, η Βολιβία εγκαινίασε μια σύντομη διαδικασία ριζοσπαστικοποίησης των μαζών υπό τη διοίκηση του Χουάν Χοσέ Τόρες και της Βολιβιανής Λαϊκής Συνέλευσης, αλλά ο Τόρες γρήγορα καθαιρέθηκε και δολοφονήθηκε στο Μπουένος Άιρες. Ο Χιλιανός στρατηγός Carlos Prats González σκοτώθηκε επίσης στη Χιλή.
Άρα, το πλαίσιο ήταν πολύ διαφορετικό από το σημερινό.
Οι τρέχουσες πολιτικές διεργασίες αναδύονται την ίδια στιγμή που βαθαίνει η παρακμή του ιμπεριαλισμού των ΗΠΑ. Στο δεύτερο μισό της δεκαετίας του 1990 κάποιοι μίλησαν για την αρχή ενός νέου βορειοαμερικανικού αιώνα. Αλλά, πολύ μακριά από αυτό, ήταν η αρχή μιας αργής και επίμονης παρακμής των ΗΠΑ.
Μερικοί από εμάς παρατήρησαν αυτή την παρακμή, αλλά η γνώμη μας απορρίφθηκε για ιδεολογικούς λόγους. Σήμερα, όταν διαβάζετε εξειδικευμένη λογοτεχνία από τους πιο σημαντικούς γεωστρατηγούς —τους στοχαστές της αυτοκρατορίας, όπως ο Χένρι Κίσινγκερ και ο Ζμπίγκνιου Μπρεζίνσκι, και οι δύο υποστηρίζουν ότι οι ΗΠΑ δεν είναι πια τόσο ισχυρές.
Οι οικονομικές προβλέψεις μας οδηγούν στο συμπέρασμα ότι μέχρι το 2030 η οικονομία της Βόρειας Αμερικής θα αντιπροσωπεύει μόλις το 18% του παγκόσμιου ΑΕΠ και η Κίνα θα αντιπροσωπεύει το 28%. Αυτή η παρακμή φαίνεται επίσης στην αυξανόμενη αδυναμία των ΗΠΑ. Αυτό φαίνεται, για παράδειγμα, στο γεγονός ότι μια μικρή χώρα στη Νότια Αμερική όπως ο Ισημερινός μπορεί να δώσει διπλωματικό άσυλο στον Τζούλιαν Ασάνζ και επιπλέον διώχνουν τα αγγλικά στρατεύματα από την πρεσβεία τους!
Στο παρελθόν, αυτό θα προκαλούσε εισβολή πεζοναυτών στον Ισημερινό, οι οποίοι θα είχαν συλλάβει και δολοφονήσει τον Πρόεδρο Rafael Correa, όπως έκαναν το 1982 με τον Maurice Bishop, Πρόεδρο της Γρανάδας.
Τώρα, η αποδυνάμωση των ΗΠΑ είναι αναμφισβήτητο γεγονός. Έχουν ισχυρούς εχθρούς: τη Ρωσία από τη μια και την Κίνα από την άλλη. Λοιπόν, τι συμβαίνει; Κάθε φορά που οι ΗΠΑ έχουν προβλήματα παγκοσμίως, υποχωρούν για να επιβεβαιώσουν την κυριαρχία τους στη Λατινική Αμερική. Αυτό συνέβη στη δεκαετία του '70 και συμβαίνει τώρα.
Οι ΗΠΑ θέλουν να σπάσουν τον κύκλο των προοδευτικών κυβερνήσεων και να προχωρήσουν στη διαμόρφωση μιας νέας Λατινικής Αμερικής, που είναι πλήρως θωρακισμένη, όπου ούτε μια κυβέρνηση δεν αμφισβητεί την ηγεμονία τους. Εν τω μεταξύ, οι προβλέψεις του Πενταγώνου ανακοίνωσαν 20 ή 30 ακόμη χρόνια πολέμου. Η οπισθοφυλακή είναι ασφαλισμένη.
Και γι' αυτό ξεκίνησαν την εκστρατεία για να εξαθλιώσουν αυτές τις κυβερνήσεις και να δημιουργήσουν ένα νέο δικαίωμα στη Λατινική Αμερική. Στην Αργεντινή, αυτό ήταν πολύ ξεκάθαρο και στη Βραζιλία έχουν ενισχύσει τους δεσμούς με το PSDB. Σε αυτή τη διαδικασία, ο Fernando Henrique Cardoso είχε θεμελιώδη ρόλο.
Τι σημαίνει η Βραζιλία με γεωπολιτικούς όρους; Γιατί έγινε το τελευταίο πραξικόπημα στη Βραζιλία;
Για διάφορους λόγους. Πρώτα απ 'όλα, η Βραζιλία είναι η πιο σημαντική χώρα στη Λατινική Αμερική και την Καραϊβική και αυτό σημαίνει ότι όπου πηγαίνει η Βραζιλία πηγαίνει και η Λατινική Αμερική.
Δεύτερον, η Βραζιλία ήταν πάντα στρατηγικός σύμμαχος των ΗΠΑ. Μην ξεχνάτε ότι η Βραζιλία επιλέχθηκε από τις ΗΠΑ για να αναπτύξει τις μεταλλουργικές βιομηχανίες μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, με δάνεια που είχαν εγκρίνει.
Και τρίτον, η Βραζιλία είναι ένας παράδεισος φυσικών πόρων. Οι ΗΠΑ ενδιαφέρονται πολύ για τον έλεγχο του υδροφόρου ορίζοντα της Αμαζονίας και του Γκουαρανί—η δύναμή τους στην Αργεντινή τους επιτρέπει επίσης να ελέγχουν τον υδροφόρο ορίζοντα. Και φυσικά λάδι. Γνωρίζετε πότε κινητοποιήθηκε για πρώτη φορά το 4ο στρατό των ΗΠΑ, το οποίο ήταν ανενεργό για περισσότερα από 50 χρόνια; Αμέσως μετά την ανακοίνωση του Λούλα την ανακάλυψη του κοιτάσματος πετρελαίου Pre-Salt. Είναι σύμπτωση; Φυσικά και όχι! Είναι μια αντίδραση. Αυτοί είναι οι λόγοι για τους οποίους η Βραζιλία είναι πολύ σημαντική για αυτούς.
Το ZNetwork χρηματοδοτείται αποκλειστικά από τη γενναιοδωρία των αναγνωστών του.
Κάνε μια δωρεά