Αυτή την εβδομάδα, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα θα ανοίξει επίσημα τη νέα της έδρα στη Φρανκφούρτη. Για να σηματοδοτήσει την περίσταση, έως και δέκα χιλιάδες διαδηλωτές - ενωμένοι κάτω από το πανό Blockupy - θα συγκλίνουν στην οικονομική πρωτεύουσα της Ευρώπης από όλες τις γωνιές της ηπείρου. Οι διοργανωτές έχουν δηλώσει ότι σκοπεύουν «να αναλάβουν το κόμμα [των τραπεζιτών] και να το μετατρέψουν σε άρθρωση διεθνικής αντίστασης ενάντια στις ευρωπαϊκές πολιτικές κρίσης και τις καταστροφικές συνέπειές τους, ειδικά για τους ανθρώπους στον ευρωπαϊκό νότο».
Το γερμανικό κράτος, με τη σειρά του, κινητοποιεί μια από τις μεγαλύτερες αστυνομικές δυνάμεις της χώρας για να προστατεύσει την ΕΚΤ και να καταστήσει σχεδόν αδύνατη τη συνταγματική πράξη της δημόσιας διαμαρτυρίας. Όπως και τα προηγούμενα χρόνια, η Φρανκφούρτη θα είναι σε lock-down — και δεν είναι δύσκολο να καταλάβουμε γιατί: οι αρχές είναι ανένδοτες να απομονώσουν τους κεντρικούς τραπεζίτες από οποιαδήποτε μορφή λαϊκής πίεσης. Η ΕΚΤ, άλλωστε, υποτίθεται ότι πρέπει να απαντά στις αγορές και όχι στους πολίτες. Απλώς αναλογιστείτε την πορεία της καριέρας του προέδρου της, Μάριο Ντράγκι, ο οποίος ήταν διευθύνων σύμβουλος της Goldman Sachs: δεν χρειάζεται ένας εκπαιδευμένος πολιτικός οικονομολόγος για να καταλάβει τι μας λέει αυτό για τις δεσμεύσεις της ΕΚΤ.
Υπό αυτή την έννοια, οι διοργανωτές του Blockupy δεν θα μπορούσαν να έχουν επιλέξει πιο κατάλληλη ημερομηνία για τη φετινή επίδειξη. Η έναρξη της νέας έδρας της ΕΚΤ συμβολίζει σχεδόν όλα όσα δεν είναι καλά στο νεοφιλελεύθερο σχέδιο της Ευρώπης σήμερα. Καθώς η Ευρωζώνη έπεσε στην ατελείωτη κρίση της το 2008 και η ΕΚΤ επέβαλε ολέθρια μέτρα λιτότητας από την Αθήνα στο Δουβλίνο, ένας επιδεικτικός ουρανοξύστης ύψους 185 μέτρων από γυαλί και χάλυβα αναδύθηκε αθόρυβα κατά μήκος του ποταμού Main. Περιτριγυρισμένοι από έναν μεγάλο φράχτη και μια τάφρο κάστρου, οι ακτιβιστές επισημαίνουν πώς η «εκφοβιστική αρχιτεκτονική της εξουσίας είναι ένα τέλειο σύμβολο της απόστασης μεταξύ της πολιτικής και οικονομικής ελίτ και του λαού».
Με εκτιμώμενο κόστος 1.4 δισεκατομμυρίων ευρώ, οι φλογεροί δίδυμοι πύργοι — κατάλληλα σχεδιασμένοι στο μεταμοντέρνο αρχιτεκτονικό στυλ του αποδομισμού — στέκονται τώρα ως ένας λαμπερός φάρος της νέας Ευρώπης: απρόσωποι, ακαταλόγιστος και απολύτως αντιδημοκρατικοί. Από αυτά τα επιβλητικά ύψη νομισματικού και οικονομικού ελέγχου, η ΕΚΤ έχει ήδη καθαιρέσει πολλές εκλεγμένες κυβερνήσεις, έχει επιβάλει εντελώς καταστροφικά μέτρα λιτότητας και πρόσφατα πρότεινε να διοχετεύσει άλλο 1 τρισεκατομμύριο ευρώ στο ηθικά χρεοκοπημένο χρηματοπιστωτικό σύστημα της Ευρωζώνης. Στο μεταξύ, σφίγγει την ελληνική κυβέρνηση για να εξουδετερώσει την αριστερή πρόκληση που πηγάζει από την Αθήνα.
Πολλοί μελετητές της ΕΕ εξακολουθούν να αναφέρονται με ευφημισμό σε αυτή τη θεσμοθετημένη περιφρόνηση για τη λαϊκή παρέμβαση ως ένδειξη του «δημοκρατικού ελλείμματος» της ΕΕ. Θα επισημάνουν την έλλειψη «νομιμότητας των εισροών» της ΕΚΤ και θα ζητήσουν μεγαλύτερο κοινοβουλευτικό έλεγχο στο διοικητικό της συμβούλιο. Αυτό που πολλοί από αυτούς τους μελετητές δεν παρατηρούν, ωστόσο, είναι ότι η αντιδημοκρατική φύση της ΕΚΤ έχει εγγραφεί στον δομικό της ρόλο. Ως κεντρική τράπεζα χωρίς κράτος, η ΕΚΤ είναι αντιδημοκρατική όχι από υπαιτιότητα αλλά από σχέδιο. Η υποτιθέμενη «ανεξαρτησία» της από τις εθνικές κυβερνήσεις είναι στην πραγματικότητα ένα κάλυμμα για τη σκόπιμη απομόνωσή της από τις λαϊκές πιέσεις και τη δομική αλληλεξάρτησή της με ιδιωτικά οικονομικά συμφέροντα.
Περιττό να πούμε ότι η έναρξη της κρίσης οδήγησε μόνο σε περαιτέρω κούφωμα των δημοκρατικών διαδικασιών. Για να δώσουμε μόνο ένα παράδειγμα: μια σειρά από επιστολές εμφανίστηκαν πρόσφατα που αποκαλύπτουν την πλήρη έκταση του εκβιασμού του προκατόχου του Ντράγκι, Ζαν-Κλοντ Τρισέ, στο αποκορύφωμα της κρίσης το 2011-12. Στην επικοινωνία του με τις κυβερνήσεις της Ιρλανδίας, της Ελλάδας, της Ισπανίας και της Ιταλίας, ο πρόεδρος της ΕΚΤ απείλησε ρητά ότι θα διακόψει την έκτακτη πίστωση εάν οι εν λόγω κυβερνήσεις αρνούνταν να συμμορφωθούν με μια σειρά από βαθιά αντιδημοφιλείς μεταρρυθμίσεις της αγοράς και μέτρα λιτότητας που είχαν εκπονηθεί. λέξη προς λέξη, από μη εκλεγμένους γραφειοκράτες στις Βρυξέλλες και τη Φρανκφούρτη
.
Αυτός ο καθαρός εκβιασμός δεν ήταν παρά η κορυφή του παγόβουνου. Ενώ ορισμένοι μπορεί να έχουν ακούσει για τις επιστολές του Trichet στις ειδήσεις, λίγοι Ευρωπαίοι είναι πιθανό να γνωρίζουν για απόκρυφες πολιτικές όπως το πρόγραμμα αγορών τίτλων (SMP) ή οι πράξεις μακροπρόθεσμης αναχρηματοδότησης (LTRO) μέσω των οποίων η ΕΚΤ διέσωσε ουσιαστικά τις τράπεζες και κοινωνικοποίησε την Ελλάδα. δημόσιο χρέος. Παρομοίως, ορισμένοι μπορεί να έχουν διαβάσει για την απόφαση της ΕΚΤ να ξεκινήσει την ποσοτική χαλάρωση (QE), αλλά λίγοι είναι πιθανό να καταλάβουν τι σημαίνει αυτό στην πράξη: δηλαδή ότι η ΕΚΤ θα αρχίσει τώρα να επιδοτεί τις ιδιωτικές τράπεζες ύψους 1 τρισεκατομμυρίου ευρώ ακόμη και εκατομμύρια Ευρωπαίοι μαραζώνουν στη φτώχεια και την ανεργία.
Το γεγονός ότι δεν υπάρχει εκτεταμένη δημόσια κατακραυγή για τέτοιες κατάφωρα αντικοινωνικές κινήσεις δείχνει σε ποιο βαθμό οι αρχιτέκτονες της Ευρωζώνης κατάφεραν να αποπολιτικοποιήσουν το νεοφιλελεύθερο σχέδιο της ΕΕ και τις νομισματικές πολιτικές της ΕΚΤ, προστατεύοντας την ΕΚΤ από την ανοιχτή κριτική και επιτρέποντάς της να ευνοεί συστηματικά τα συμφέροντα των ιδιωτών επενδυτών χωρίς να χρειαστεί ποτέ να αντιμετωπίσει ουσιαστική αντίθεση. Η ίδια η ΕΚΤ καλλιεργεί ενεργά αυτήν την απολιτική εικόνα. Πριν από δύο εβδομάδες, ο Μάριο Ντράγκι —λίγες στιγμές αφότου απείλησε να διακόψει την πίστωση της Ελλάδας εάν η αριστερή κυβέρνηση της χώρας δεν συμμορφωθεί με τους όρους διάσωσης της ΕΕ και της ΕΚΤ— δήλωσε ευθέως ότι «η ΕΚΤ είναι ένας θεσμός βασισμένος σε κανόνες, όχι πολιτικός ένας."
Φυσικά ήταν κραυγαλέο ψέμα. Οι κεντρικές τράπεζες είναι βαθιά πολιτικοί θεσμοί. Πρώτον, μπορούν να δημιουργήσουν χρήματα από τον αέρα — αυτό ακριβώς που κάνει η ΕΚΤ αυτή τη στιγμή με το διευρυμένο πρόγραμμα αγοράς περιουσιακών στοιχείων της. Εάν μπορείτε να δημιουργήσετε χρήματα, μπορείτε να αποφασίσετε πώς να τα ξοδέψετε. Και μόλις αρχίσετε να δημιουργείτε 60 δισεκατομμύρια ευρώ το μήνα, τέτοιες αποφάσεις έχουν προφανώς αναδιανεμητικές επιπτώσεις. Μια επιλογή θα ήταν η ΕΚΤ απλώς να μεταφέρει μετρητά στους απλούς ευρωπαίους πολίτες, προκειμένου να αντιμετωπίσει τις κοινωνικές συνέπειες της κρίσης και να τονώσει τη συνολική ζήτηση. Αντίθετα, η ΕΚΤ χρησιμοποιεί τις δυνάμεις της για τη δημιουργία χρήματος για να αγοράσει τοξικά περιουσιακά στοιχεία από ιδιωτικές τράπεζες και να δανείσει τα ίδια χρήματα σε αυτές με εξαιρετικά χαμηλά επιτόκια, εξυγιανίζοντας τους ισολογισμούς τους στη διαδικασία.
Σύμφωνα με την επίσημη αφήγηση, μια τέτοια νομισματική τόνωση υποτίθεται ότι θα επανεκκινήσει τον ιδιωτικό δανεισμό και θα επιφέρει μια διαρκή ανάκαμψη. Αλλά η πραγματικότητα είναι ότι πολύ λίγα από αυτά τα χρήματα θα βρουν ποτέ το δρόμο τους στους απλούς ανθρώπους. Όσο η ανάπτυξη παραμένει άπιαστη, οι ιδιωτικές τράπεζες θα φοβούνται να επενδύσουν σε παραγωγικές δραστηριότητες και θα είναι πολύ πιο διατεθειμένες να εκτρέψουν τα κεφάλαιά τους στον ίδιο τύπο κερδοσκοπικών δραστηριοτήτων υψηλού κινδύνου που προκάλεσαν την έναρξη της κρίσης. Δεν αποτελεί έκπληξη, αυτό ακριβώς συνέβη με την ποσοτική χαλάρωση στις ΗΠΑ και στο Ηνωμένο Βασίλειο. Γιατί αλλιώς τα χρηματιστήρια των ΗΠΑ και η αγορά ακινήτων του Λονδίνου θα ήταν σε υψηλά επίπεδα ρεκόρ εν μέσω μιας παρατεταμένης οικονομικής ύφεσης;
Από την όψη του, ο κόσμος είναι ήδη μάρτυρας του πληθωρισμού μιας ακόμη σειράς επικών και δυνητικά καταστροφικών φούσκες περιουσιακών στοιχείων, που αυτή τη φορά τροφοδοτούνται απευθείας από την παρέμβαση της κεντρικής τράπεζας. Η απόφαση της ΕΚΤ να συσσωρευτεί σε αυτό το επικίνδυνο παιχνίδι, και να το κάνει με τόσο εξαιρετικά αντικοινωνικό τρόπο (διατηρώντας τις βίδες λιτότητας στην περιφέρεια, ενώ ταυτόχρονα αρνείται να εξετάσει καν την ουσιαστική διαγραφή του χρέους ή τις προοδευτικές δημοσιονομικές μεταφορές) αποκαλύπτει τη βαθιά πολιτικοποιημένος χαρακτήρας όχι μόνο της ΕΚΤ αλλά γενικότερα του νεοφιλελεύθερου εγχειρήματος της ΕΕ. Και αυτός ακριβώς είναι ο λόγος που το Blockupy είναι μια τόσο κρίσιμη πρωτοβουλία αυτή τη στιγμή.
Όχι μόνο οι διαδηλώσεις στη Φρανκφούρτη χρησιμεύουν για την εκ νέου πολιτικοποίηση της ΕΚΤ και θέτουν τις βάσεις για ένα διακρατικό κίνημα ενάντια στον κανόνα των οικονομικών. φέρνουν επίσης την αντίσταση κατά της λιτότητας στην καρδιά του ευρωπαϊκού καθεστώτος κρίσης. Ξαφνικά δεν πρόκειται πλέον μόνο για μια εξέγερση οφειλετών στην περιφέρεια. Τώρα, όταν το κόμμα των τραπεζιτών κοιτάζει κάτω από το πανύψηλο οικοδόμημά τους, θα βρουν το έδαφος να τρέμει κάτω από τα πόδια τους. Οι μεγαλειώδεις γυάλινοι τοίχοι του ουρανοξύστη, που προορίζονται να μεταδώσουν μια ψευδή αίσθηση ανοιχτότητας και διαφάνειας, θα αποδειχθούν κακή κάλυψη για τη σταθερή παρακμή του ενιαίου νομίσματος.
Ναι, η Ευρωζώνη τρέχει στο έδαφος. Και όχι, δεν μπορεί να μεταρρυθμιστεί. Για να ευδοκιμήσει η ευρωπαϊκή δημοκρατία, πρέπει να σχιστεί.
Ο Jerome Roos είναι διδάκτωρ ερευνητής στη Διεθνή Πολιτική Οικονομία στο Ευρωπαϊκό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο και ιδρυτικός συντάκτης του περιοδικού ROAR. Ακολουθήστε τον στο Twitter @JeromeRoos.
Το ZNetwork χρηματοδοτείται αποκλειστικά από τη γενναιοδωρία των αναγνωστών του.
Κάνε μια δωρεά
1 Σχόλιο
Καταλαβαίνω ότι η μεγαλύτερη συνομοσπονδία συνδικάτων στη Γερμανία (η DGB) παίζει ένα
ενεργός ρόλος στο Blockupy. μπορείτε να σχολιάσετε αυτό;