Тэракты ў Нью-Ёрку і Вашынгтоне сталі штуршком для новага вітка збліжэння паміж ЗША і Расіяй. Пасля некалькіх гадоў прахалодных адносін і канфрантацыйнай рыторыкі расійскі ўрад дэманструе гатоўнасць быць ваенным і палітычным саюзнікам. Іншая справа, што Крэмль, строга прытрымліваючыся прынцыпаў свабоднага рынку, спрабуе даражэй прадаць сяброўства.
Крэмль нейкім дзіўным чынам спрабуе атрымаць ад Захаду тое, што Захад заўсёды марыў выцягнуць з Расеі. Масква гаворыць і пра ўступленне ў СГА, і пра ўмацаванне сувязяў з NATO, нават абмяркоўвае магчымасць уступлення ў альянс. Іншымі словамі, Расея імкнецца да поўнай інтэграцыі з заходнімі інстытутамі, у якіх яна ня будзе мець вялікага ўплыву. Фактычна Расея ставіць сябе ў адзін шэраг з Эстоніяй і Польшчай, адзінай стратэгічнай замежнапалітычнай мэтай якіх апошнія 10 гадоў была інтэграцыя з Захадам.
Крэмль і Захад, вядома, некалькі разыходзяцца ў разуменні таго, што разумець пад інтэграцыяй. Аднак у дадзеным выпадку д'ябал крыецца зусім не ў дэталях. Мэты расейскай эліты шмат у чым супадаюць з мэтамі заходняй. Іншая справа, наколькі гэтыя мэты супадаюць з патрэбамі грамадства ў цэлым.
Пытаньне НАТО даволі простае. Паўнавартаснае сяброўства малаверагодна па той простай прычыне, што яно патрабуе вялікіх выдаткаў. Альбо трэба будзе пераглядаць усе ваенна-тэхнічныя стандарты, пераўзбройваць і рэарганізоўваць армію, альбо рэарганізаваць НАТА — што наўрад ці адбудзецца. Такім чынам, у лепшым выпадку можа быць нейкае асацыяванае сяброўства.
Гэта азначала б, што Расея будзе ўцягнутая ў палітыку альянсу, ня маючы паўнавартасных паўнамоцтваў прыняць рашэньні. У абмен расейскія вытворцы зброі спадзяюцца атрымаць доступ да пэўных рынкаў, такіх як пераўзбраенне нашых былых саюзнікаў па Варшаўскай дамове ў НАТА.
Сяброўства ў СГА, наадварот, апошнім часам было адным з галоўных прыярытэтаў расейскіх алігархаў. У пачатку 1990-х новаствораны бізнес-клас Расіі баяўся прысутнасці буйных заходніх інвестараў у Расіі. Заходнія кампаніі валодалі значна большымі рэсурсамі і вопытам і маглі ў два моманты скупіць усе выбарчыя актывы краіны.
Цяпер, калі раздзел уласнасці ў асноўным завершаны, алігархі знаходзяцца ў моцным становішчы. Пасля трох гадоў эканамічнага росту і высокіх коштаў на нафту яны назапасілі дастаткова сродкаў для экспансіі за межы Расеі. Для гэтага яны гатовыя зняць многія абмежаванні, якія абараняюць унутраны рынак.
Членства Расіі ў СГА, несумненна, будзе працаваць на карысць расійскіх транснацыянальных карпарацый з негатыўнымі наступствамі для малога і сярэдняга бізнесу. Гэта вопыт краін ад Афрыкі і Лацінскай Амерыкі да Паўднёвай Карэі.
Уступленне Расеі ў міжнародныя арганізацыі добра ўпісваецца ў новую хвалю неаліберальных рэформаў, прапанаваных у эканамічнай праграме Германа Грэфа. Урад, які яшчэ год таму абвясціў пра гэты курс, дагэтуль не пайшоў на рэалізацыю праграмы, баючыся, магчыма, дэстабілізаваць сацыяльную сітуацыю. Але іншая справа, калі ахвяры ідуць не дарма, а ў імя «інтэграцыі з заходнімі эканамічнымі арганізацыямі» з абяцаннем, што ў выніку яе ўзровень жыцця ў нас будзе не горшы, чым у Германіі ці Францыі.
Праблема ўступлення ў СГА не толькі ў тым, што адны выйдуць пераможцамі, а іншыя — верагодна, большасць — прайграюць. Любое рашэнне нясе з сабой выдаткі. Што яшчэ горш, значная частка грамадства і нават значная частка бізнес-супольнасці была выключана не толькі з працэсу прыняцця рашэнняў, але і з дэбатаў па праблемах.
Большасьць грамадзянаў Расеі ня мелі паняцьця, што такое Міжнародны валютны фонд, пакуль ён не пачаў дыктаваць правілы, па якіх мы жывем. Сапраўды гэтак жа сёння яны сапраўды не разумеюць, што такое СГА і якія наступствы членства.
Савецкая сістэма хаця б тэарэтычна дазваляла пераглядаць прынятыя рашэнні. Сістэма міжнародных інстытутаў, створаная дэмакратычным Захадам, грунтуецца на незваротнасці. Практычна немагчыма перагледзець або адмяніць рашэнні, калі яны ўжо прыняты. Членства ў СГА параўнальна з пажыццёвым зняволеннем без права на перагляд прысуду. З той толькі розьніцай, што мы самі сябе павінны асуджаць добраахвотна.
Барыс Кагарліцкі — маскоўскі сацыёлаг.