Антыўрадавыя мітынгі ў Маскве становяцца традыцыйнымі, дэманстранты выходзяць на вуліцы прыкладна раз у месяц, за выключэннем жніўня. Спачатку ўлады напалохаліся ці, прынамсі, збянтэжыліся мітынгамі, каб увесці некаторыя саступкі, напрыклад, паслабленне правілаў рэгістрацыі новых палітычных партый. Але цяпер да мітынгаў паступова прызвычаіліся ўсе — ад чыноўнікаў да саміх пратэстоўцаў.
Большасць удзельнікаў суботняга шэсця адчулі дэжавю. Тыя ж людзі ішлі па тым жа маршруце, што і 12 чэрвеня, выстраіліся прыкладна такімі ж строямі і выкрыквалі тыя ж старыя лозунгі.
Але былі і істотныя адрозненні. Па-першае, удзельнічала прыкметна менш людзей. Па-другое, не было ранейшага энтузіязму. Людзі адчувалі пратэстную стомленасць, пыталіся ў сябе, колькі яшчэ можа працягвацца гэтае шэсце, калі ў выніку нічога не зменіцца?
Энергія, якая стаіць за маршамі, несумненна, змяншаецца, але таксама відавочна, што шэраг пратэстаў, якія прайшлі большую частку мінулага года, змянілі грамадства настолькі, што яно ніколі не вернецца да сваёй ранейшай стабільнасці.
У выніку атрымалася нейкая тупіковая сітуацыя. Супрацьстаянне з уладай будзе працягвацца, але апазіцыя вычарпала свой палітычны рэсурс. Калі яна паўторна будзе ладзіць аднатыпныя акцыі, то толькі страціць папулярнасць і ўплыў. Лозунгі, якія аб'ядноўвалі разрозненыя групы?мінулай зімой, больш не працуюць. У той час як масавыя пратэстоўцы больш не заклікаюць да адмены снежаньскіх вынікаў выбараў у Дзярждуму, лідэры пратэстаў не стамляюцца паўтараць гэта нерэальнае патрабаванне.
Апатыя відавочная ў правінцыі, дзе заклік апазіцыі цяпер застаецца без увагі. Характэрна, што Санкт-Пецярбург, горад, які да нядаўняга часу быў цэнтрам пратэстнага руху, даў нязручна малыя лічбы ў суботу. Арганізатары пратэстаў змаглі мабілізаваць вялікую колькасць людзей у Маскве толькі дзякуючы таму, што да іх далучыліся іншыя ідэалагічныя сілы, пераважна левыя.
Тым часам на большай частцы краіны расце незадаволенасць. Людзей турбуе правядзеньне новых выбараў у Думу менш, чым падвышэньне камунальных паслугаў, крызіс у адукацыі, закрыцьцё школ і бальніц, страта працоўных месцаў пасьля ўступленьня Расеі ў Сусьветную гандлёвую арганізацыю. Адчуваючы, што гэта расчараванне можа быць выкарыстана для новай хвалі пратэстаў, лідэры апазіцыі спачатку вагаліся, але потым у апошні момант прынялі рашэнне дадаць сацыяльныя патрабаванні да сваёй платформы.
Праблема ў тым, што людзі ў рэгіёнах хочуць бачыць ад лідэраў апазыцыі канкрэтныя прапановы, а не пустыя лёзунгі на акцыях пратэсту ці ў блогах.
Паказальна, што адзінай групай на суботнім мітынгу, колькасць якой не зменшылася пасля чэрвеньскага маршу, былі тыя, хто імкнецца спыніць заняпад адукацыі. Гэтая пратэстная група ў значнай ступені сфармавалася намаганьнямі ініцыятыўных групаў ва ўнівэрсытэтах, і іх посьпех — вынік штодзённай працы па ўсім: ад заробкаў выкладчыкаў да ўмоваў пражываньня ў інтэрнатах. Паказальна, што першапачатковы склад гэтых суполак складалі актывісты левых моладзевых арганізацый.
Калі падобныя ініцыятывы і актывізацыя незалежных прафсаюзаў будуць пашырацца ў рэгіёнах, вельмі верагодна, што цяперашняе зацішша пратэстнага руху можа хутка ператварыцца ў новае і значна больш грознае адраджэнне.
Барыс Кагарліцкі — дырэктар Інстытута даследаванняў глабалізацыі.